Trepanacja czaszki to zabieg z dziedziny neurochirurgii, czyli obejmuje chorych, u których rozpoznano guza mózgu, zmiany o charakterze tętniaków czy naczyniaków, jak również po urazach głowy, w niektórych przypadkach padaczki czy bólu głowy. Zabiegi trepanacji czaszki były wykonywane już tysiące lat p.n.e., a w niektórych kulturach wiązały się o dziwo z ogromną przeżywalnością jak na tamte czasy.
Co to jest trepanacja czaszki?
Trepanacja czaszki to zabieg wykorzystywany w medycynie od tysięcy lat. Termin ten oznacza uwidocznienie opon mózgu i tkanki mózgowej poprzez wykonanie otworu w czaszce. Otwór taki wykonuje się specjalnie do tego przeznaczoną wiertarką określaną mianem trepanu. Przed wykonaniem trepanacji konieczne jest ogolenie włosów w danej okolicy głowy i odpowiednie przygotowanie pola operacyjnego. Trepanację czaszki wykonuje się wyłącznie na sali operacyjnej. Konieczne jest bowiem zapewnienie jak najbardziej aseptycznych warunków. W czaszce wywierca się kilka otworów w kości czołowej, ciemieniowej i skroniowej po przeciwnej stronie do ewentualnego niedowładu ciała, a w sytuacji poszerzenia jednej ze źrenic, złamań czaszki czy podejrzenia krwiaka, po tej samej stronie, co patologia. Trepanacja czaszki jest mniej inwazyjnym zabiegiem od kraniotomii, czyli płatowego usunięcia kości czaszki.
Trepanacja – wskazania
Trepanacja czaszki wykonywana jest w wielu sytuacjach klinicznych wymagających interwencji neurochirurgicznej. Wśród wskazań wymienia się krwiaki wewnątrzczaszkowe, guzy mózgu, pomiar ciśnienia śródczaszkowego, a także wiele innych stanów obligujących do interwencji neurochirurgicznej. Trepanacja może mieć charakter leczniczy, jak również diagnostyczny, kiedy wykonuje się kilka otworów trepanacyjnych celem umiejscowienia dolegliwości. Wykonywana jest w neurochirurgii w stanach nagłych, gdy stan pacjenta gwałtownie się pogarsza i chory wykazuje cechy wgłobienia mózgu. Ma wtedy ona cel zwiadowczy. Trepanacja czaszki może być stosowana po wypadku przy obrażeniach głowy, kiedy podejrzewa się uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Po wypadku może zdarzyć się powstanie krwiaka wewnątrzczaszkowego. Trepanacja może być więc doskonałą metodą terapeutyczną, pozwalającą na odbarczenie takiego krwiaka i uniknięcie obrzęku mózgu.
Trepanacja czaszki – skutki uboczne
Trepanacja czaszki jest zabiegiem niebezpiecznym, wykonywanym tylko i wyłącznie z określonych wskazań. Powikłania trepanacji czaszki są następujące:
- zakażenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
- ropniak podtwardówkowy,
- niedotlenienie tkanki mózgowej,
- dostanie się powietrza pod twardówkę,
- powstanie krwiaka nadtwardówkowego lub podtwardówkowego,
- obrzęk mózgu.
Przemijające niedokrwienie mózgu - na czym polega? Zobaczcie na filmie:
Trepanacja czaszki a historia
Trepanacja czaszki, czyli wykonanie otworów w obrębie kości czaszki, to jedna z najlepiej opanowanych sztuk w dziejach chirurgii czy neurochirurgii. Czaszki z nawierconymi otworami znajdowane są w różnych częściach świata, w niemal każdej kulturze i w każdym okresie historii człowieka. Trepanacje były wykonywane zarówno z przyczyn medycznych, jak i niemedycznych. Najstarszą czaszkę, w której stwierdzono obecność otworów trepanacyjnych, znaleziono w miejscowości Taforalt w Afryce Północnej (tereny współczesnego Maroka). Najprawdopodobniej pochodziła aż sprzed 10 tysięcy lat przed naszą erą. Postępy w archeologii pozwalają na określenie, czy zabieg trepanacji czaszki zakończył się pomyślnie, ponieważ na brzegach ubytków, które powstały przyżyciowo, można zauważyć ślady gojenia otworu czy zrastania kości. Trudno powiedzieć, w jakim celu wykonywano w starożytności trepanację czaszki.
Prawdopodobnie początkowo mogły wiązać się z rytuałem przepędzania złych mocy, demonów, duchów czy celem pozyskiwania amuletów (z krążków z kości czaszki). Trepanacja czaszki wykorzystywana była także od starożytności jako metoda lecznicza w przypadku silnych, nawracających bólów głowy czy pojawienia się drgawek. Można mieć wątpliwości, co do przeżywalności tego zabiegu w dawnych czasach, jednak okazuje się, że np. wśród plemienia Inków przeżywalność w zabiegach trepanacji czaszki była bardzo wysoka, sięgająca przeszło 80%. Świadczy to o tym, że Inkowie mieli jakieś własne sposoby (prawdopodobnie roślinne), które zapobiegały zakażeniom śródoperacyjnym. Inkowie doskonale znali anatomię, jak również potrafili zastosować implanty ze złota czy ze srebra celem uzupełnienia implantów kostnych w czaszce.