Tomografia płuc jako technika rentgenowska była znana już dawno. Do szerokiej praktyki weszła po upowszechnieniu się tomografii komputerowej pozwalającej na jakościowy skok w dziedzinie diagnostyki obrazowej.
Tomografia płuc – cele badania i wykorzystywane techniki
Tomografia to badanie, którego nazwa pochodzi z języka greckiego: tomé oznacza przekrój, a gráfein – zapisywanie. Celem badania jest w praktyce zapisywanie obrazu określonej warstwy – przekroju wzdłużnego lub poprzecznego badanego narządu. Procedura ta może dotyczyć płuc, oskrzeli, tchawicy oraz struktur w obrębie wnęk płuc i śródpiersia.
Klasyczna technika tomografii płuc opierała się na wykorzystaniu specjalnego aparatu do zdjęć rentgenowskich (RTG). Jego głowica i kaseta z kliszą były zamontowane na poruszających się w zsynchronizowany sposób ramionach, co pozwalało na uzyskanie ostrego obrazu określonej warstwy ciała (np. znajdującej się w odległości 10 cm od stołu, na którym leżał pacjent). Ze względu na ruch aparatu pozostałe warstwy były na zdjęciu rozmyte. Dzięki tej technice diagności mogli na przykład określić dokładnie, na jakiej głębokości znajduje się guz w obrębie tkanki płucnej: czy zlokalizowany jest tuż pod przednią częścią żeber, w okolicy wnęki czy w tylnej części klatki piersiowej. Ze względu na nakładanie się obrazów różnych tkanek taka precyzja nie była możliwa na podstawie analizy klasycznych, przeglądowych zdjęć RTG.
Sytuacja zmieniła się radykalnie w momencie, kiedy wprowadzono tomografię komputerową (CT – Computerized Tomography). Służące do niej urządzenie składa się ze zmechanizowanego stołu, na którym kładzie się pacjent oraz z urządzenia rentgenowskiego zamontowanego w specjalnej obrotowej ramie, która umożliwia prześwietlanie ciała chorego w poszczególnych warstwach przekroju poprzecznego pod różnymi kątami. Uzyskane dane są obrabiane przez komputer, którego zaawansowane oprogramowanie pozwala na analizę powstałych skanów, tworzenie z nich przekrojów podłużnych ciała czy nawet obrazów trójwymiarowych badanego narządu. Rozdzielczość badania pozwala w najnowszych urządzeniach na zaobserwowanie obiektów o średnicy 0,1 mm, a pomiary wykonywane przez aparat umożliwiają ilościową analizę gęstości poszczególnych struktur. Dzięki temu można na przykład odróżnić krew znajdującą się w jamie opłucnej od płynu wysiękowego, a guz o dużym stopniu zwłóknienia tkanek od struktury mniej zwartej.
Wykonanie tomografii płuc
Tomografia komputerowa płuc jest badaniem, które nie wymaga specjalnego przygotowania chorego. W sytuacjach nagłych (takich jak podejrzenie odmy czy krwawienia albo uraz klatki piersiowej) można je wykonać doraźnie.
Chory układany jest na stole urządzenia w sposób, który zapewnia komfort i stabilizuje położenie ciała tak, by w trakcie badania się ono nie przemieszczało. Jest to niezwykle ważne, ponieważ przypadkowe poruszenie się może spowodować pominięcie jakiegoś fragmentu w kolejnych zdjęciach albo nałożenia się warstw.
Po ustawieniu stołu i chorego tak, by jego szyja znajdowała się we wnętrzu bramownicy, obrotowe głowice wykonują kolejne pomiary (skany), pomiędzy którymi chory jest przesuwany w głąb o określony dystans. W ten sposób tworzy się serię obrazów, które można wyobrazić sobie jako plasterki o grubości od 1 cm do nawet 0,5 mm.
W uzasadnionych przypadkach, np. kiedy niezbędne jest zobrazowanie przebiegu naczyń krwionośnych i przepływu krwi albo uwidocznienie mało wyraźnych struktur, wykonuje się tomografię płuc z kontrastem. Osobie badanej podaje się dożylnie odpowiednią substancję. Pozwala ona na uzyskanie obrazów dostarczających dodatkowych informacji. Użycie środków kontrastujących wymaga zebrania wywiadu od pacjenta pod kątem uczuleń i reakcji alergicznych.
Jak działa układ oddechowy? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Co wykrywa tomografia płuc?
Tomografia płuc jest przydatna w wielu stanach chorobowych, szczególnie w ocenie zmian rozrostowych (nowotworowych) i związanych z przewlekłymi chorobami. Umożliwia rozpoznanie i szczegółową ocenę anomalii takich, jak na przykład:
- zmiany zapalne,
- zatory tętnicy płucnej,
- niedodma,
- obecność płynu lub zrostów w jamie opłucnej,
- guzy nowotworowe – pierwotne i przerzutowe,
- zwłóknienia i marskość płuca,
- wady rozwojowe płuc, oskrzeli i tchawicy,
- zmiany pourazowe, ciała obce i uszkodzenia miąższu płucnego (np. stłuczenie).
Cennych informacji w trakcie tomografii płuc dostarcza analiza stanu okolicznych narządów: serca, wielkich naczyń, węzłów chłonnych, ściany klatki piersiowej. Może ona nie tylko wspomóc ustalenie rozpoznania, ale również określić stopień zaawansowania procesu chorobowego.