Tkanka łączna (z łac. Textus connectivus) jest zbudowana z wielu komórek, które są od siebie oddzielone sporą ilością substancji międzykomórkowej. Do tkanki łącznej zalicza się m.in. tkankę kostną oraz tkankę chrzęstną, a także krew.
Tkanka łączna właściwa
Tkanka łączna właściwa pełni funkcje zrębu narządów w organizmie człowieka, który często jest określany jako szkielet narządu. Podtrzymuje miąższ narządów, co umożliwia ich sprawne funkcjonowanie, stanowi mechaniczną ochronę pozostałych tkanek i narządów. W obrębie tkanki łącznej właściwej prowadzony jest transport substancji odżywczych oraz produktów metabolicznych. Jak wyjaśniają lekarze, tkanka łączna właściwa jest obroną organizmu przed związkami chemicznymi obcego pochodzenia.
Tkankę łączną właściwą dzieli się na:
- tkankę łączną zbitą (zwaną także tkanką łączną włóknistą zbitą),
- tkankę łączną zarodkową (zwaną mezenchymą lub tkanką mezenchymatyczną),
- tkankę łączną tłuszczową,
- tkankę łączną galaretowatą,
- tkankę łączną siateczkowatą,
- tkankę łączną wiotką.
Czasami dokonuje się podziału tkanki łącznej właściwej na tkankę łączną zbitą (tkankę łączną zwartą lub tkankę łączną włóknistą) oraz tkankę łączną luźną. W skład komórek tkanki łącznej właściwej wchodzą: histiocyty, fibroblasty, plazmocyty, komórki tuczne, komórki napływowe. W substancji międzykomórkowej (zwanej istotą międzykomórkową), która wypełnia i zespala przestrzeń między komórkami tkanki łącznej, występują dwa składniki: białkowe elementy włókniste oraz substancja podstawowa. Elementy włókniste spełniają na ogół funkcję mechaniczną substancji międzykomórkowej. Wyróżnia się trzy rodzaje elementów włóknistych: włókna kolagenowe, włókna retikulinowe oraz włókna sprężyste. Z kolei substancja podstawowa, która zawiera dużą ilość wody, określana jest bezpostaciową masą. Budują ją trzy podstawowe składniki chemiczne: glikozaminoglikany, proteoglikany i białka niekolagenowe.
Tkanka łączna szkieletowa
Tkanka łączna szkieletowa nazywana jest tkanką łączną podporową lub tkanką łączną oporową. Lekarze dzielą ją na dwa rodzaje: tkankę kostną oraz tkankę chrzęstną. Głównymi jej zadaniami są podpora organizmu oraz mechaniczna ochrona narządów i innych tkanek. Tkanka łączną chrzęstna charakteryzuje się brakiem unerwienia i unaczynienia. Jest najgęstszą tkanką łączną. Wyróżnia się: tkankę chrzęstną włóknistą, tkankę chrzęstną szklistą, tkankę chrzęstną sprężystą.
Tkanka chrzęstna włóknista znajduje się w przyczepach ścięgien oraz w krążkach międzykręgowych. Przeważającą grupą włókien w substancji międzykomórkowej są włókna kolagenowe. Tkanka chrzęstna szklista jest odpowiedzialna za budowanie powierzchni stawowych oraz przymostkowych części żeber. Podobnie jak tkanka chrzęstna włóknista, zawiera włókna kolagenowe. Występuje w części chrzęstnej nosa oraz w oskrzelach, podczas gdy tkanka chrzęstna sprężysta – m.in. w małżowinie usznej, chrząstkach krtani oraz ścianie przewodu słuchowego, trąbce słuchowej i nagłośni. W substancji międzykomórkowej tkanki chrzęstnej sprężystej znajdują się głównie włókna elastyczne.
Tkanka kostna zbudowana jest z substancji międzykomórkowej (włókien kolagenu, białek oraz związków mineralnych, takich jak fosfor, wapń, magnez) oraz komórek (osteoklastów, osteoblastów oraz osteocytów). Tkanka kostna dzieli się na kość blaszkowatą – zbitą oraz kość beleczkowatą – gąbczastą. Pierwszy rodzaj występuje w kościach długich (głównie w ich trzonach) oraz w czaszce. Z kolei tkanka kostna gąbczasta jest elementem nasady kości długich.
Tkanka łączna – krew
Krew zaliczana jest do swoistych tkanek łącznych. Zbudowana jest z płynnego osocza (powinno stanowić ok. 55% objętości krwi) oraz elementów morfotycznych (ok. 45%). Elementami morfotycznymi są: erytrocyty (czerwone krwinki), leukocyty (białe krwinki) oraz trombocyty (płytki krwi). Z kolei osocze krwi jest złożone ze związków organicznych (m.in. kwasów tłuszczowych oraz białek) i związków nieorganicznych (magnezu, żelaza, jonów wapnia, chlorku sodu i wody).
Tkanka łączna tłuszczowa
Kolejnym rodzajem tkanki łącznej jest tkanka tłuszczowa. Główną lokalizacją tkanki tłuszczowej jest warstwa podskórna. Tkanka tłuszczowa stanowi zazwyczaj 20–25% masy ciała kobiet oraz 15–20% masy ciała mężczyzn. Jest zbudowana z komórek tłuszczowych (adipocytów) oraz fibroblastów, makrofagów, komórek zrębowych naczyń i preadipocytów. Stosuje się podział na tkankę tłuszczową białą (zwaną również tkanką tłuszczową żółtą) oraz tkankę tłuszczową brunatną.
Tkanka tłuszczowa biała wyróżnia się niską masą istoty międzykomórkowej. Jej główną funkcją jest magazynowanie tłuszczu, a także jego wytwarzanie i rozkład (lipogeneza i lipoliza). Tkanka tłuszczowa brunatna powstaje w ostatnich miesiącach życia płodowego i stopniowo zanika po narodzinach. Znajduje się pomiędzy łopatkami, w okolicach szyi, śródpiersia, nerek i dużych tętnic. Głównym zadaniem tkanki łącznej tłuszczowej jest wytwarzanie ciepła.