Tetracyklina jest antybiotykiem wytwarzanym przez szczepy Streptomyces. Ma działanie bakteriostatyczne polegające na zahamowaniu procesu biosyntezy białek bakteryjnych i procesów fosforylacji w komórkach bakterii. Tetracyklina blokuje enzymy bakteryjne – lipazy, powodując spadek ilości wolnych kwasów tłuszczowych w skórze. Bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika przez łożysko i do mleka matki. Mleko i inne przetwory mleczne mogą znacząco zaburzyć wchłanianie i czas działania tetracykliny. Lek wykorzystywany jest w dermatologii w leczeniu trądziku, ponieważ z łatwością przenika do skóry i gruczołów łojowych, gdzie oddziałuje na bakterie typu Propionibacterium acnes.
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania tetracykliny
Głównym wskazaniem do stosowania tetracykliny jest trądzik pospolity, szczególnie w postaci grudkowo-krostkowej. Czasami lek wykorzystywany jest w terapii łączonej z kwasem retinowym. Może być stosowany w terapii miejscowej, w ropnych zakażeniach skóry wywołanych przez bakterie na nią wrażliwe. Drobnoustroje wrażliwe na tetracyklinę to Propionibacterium acnes, bakterie z rodziny Chlamydia i Rickettsia, mikoplazmy, krętki i niektóre pierwotniaki. Wiele bakterii jest opornych na działanie tetracykliny.
Przeciwwskazania do stosowania tetracykliny są następujące:
- nadwrażliwość i wywiad alergiczny na składniki preparatu,
- wiek poniżej 12 lat,
- niewydolność wątroby.
Zasady terapii tetracykliną
Podczas stosowania leku bezwzględnie należy unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Nie wolno się więc opalać czy korzystać z solariów. Nie jest to lek pierwszego rzutu u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby. U nich należy zawsze rozpatrzyć inne możliwości leczenia. Czynność wątroby powinna być kontrolowana u wszystkich, nawet zdrowych osób (bez pierwotnych zaburzeń funkcji wątroby i prawidłowych badaniach poziomu wskaźników wątrobowych) podczas terapii tetracykliną. Zalecana jest również kontrola czynności nerek i morfologia krwi. Osoby z zespołem złego wchłaniania i nietolerancją laktozy nie powinny przyjmować tabletek z tetracykliną ze względu na zawartość laktozy i sacharozy.
Tetracyklina wchodzi w interakcję z niektórymi związkami i lekami. Przede wszystkim nie należy spożywać dużej ilości produktów mlecznych, produktów bogatych w żelazo, wapń, glin, cynk i magnez, ponieważ pierwiastki te znacznie zmniejszają wchłanianie tetracykliny z przewodu pokarmowego. W przypadku konieczności zastosowania dodatkowej grupy antybiotyków nie należy tetracyklin łączyć z antybiotykami bakteriobójczymi, np. penicylinami, ze względu na to, że niwelują one ich efekt.
Tetracykliny mogą wpływać na skuteczność leków antykoncepcyjnych, obniżając ich skuteczność. Nasilają toksyczne działanie niektórych silnych leków, jak np. metotreksatu. Potęgują nefrotoksyczne i hepatotoksyczne działanie innych leków.
Podczas stosowania tetracyklin nie przeprowadza się badania moczu na obecność glukozy, urobilinogenu, białka czy katecholamin, ponieważ tetracykliny mogą fałszować te wyniki.
Skutki uboczne tetracykliny
Stosowanie tetracyklin może wywołać wiele skutków ubocznych. Między innymi mogą pojawić się objawy ze strony przewodu pokarmowego po doustnym podaniu tego antybiotyku. Należą tu: nudności, wymioty, zapalenia błony śluzowej różnych odcinków przewodu pokarmowego, problemy z przełykaniem. Do innych objawów ubocznych zalicza się wysypkę, świąd, złuszczające zapalenie skóry, rzekomo błoniaste zapalenie jelit, żółtaczka, zapalenie trzustki i wiele innych rzadkich powikłań.
Podczas stosowania tetracyklin częstym skutkiem ubocznym jest wzrost poziomu enzymów wątrobowych, jednak jest on przemijający. Po długotrwałej terapii tetracykliną może dojść do brązowo-czarnego przebarwienia tarczycy, jednak nie dochodzi do zaburzeń jej funkcji. U dzieci tetracyklina kumuluje się w szkliwie zębów i w kościach, może powodować przebarwienia i trwałe uszkodzenia w tych tkankach, aż po niedorozwój i zahamowanie wzrostu kości.
Tetracyklina a ciąża
Tetracyklina przenika przez barierę łożyskową i do mleka karmiącej matki. Stosowanie jej w ciąży jest uzasadnione tylko w przypadkach bezsprzecznej konieczności, kiedy nie można zastosować żadnego innego leczenia alternatywnego lub inne leczenie związane by było z większym ryzykiem. Nie wolno stosować tetracykliny w okresie karmienia piersią.
Tetracyklina – dawkowanie
Dawkowanie doustne u dorosłych to 0,75–1,5 g/dobę. Tę ilość należy podzielić najlepiej na 3–4 dawki i przyjmować je w regularnych odstępach. Tetracykliny spożywa się na godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po nim. Jak większość leków należy popić je wodą. Nie wolno popijać leku mlekiem! Związki jak teina czy kofeina również nie są wskazane jako płyn do popijania leków. Stosowanie miejscowe polega na trzykrotnym nałożeniu cieniutkiej warstwy leku na zmienioną skórę.
Czas leczenia np. trądziku trwa nawet 4 tygodnie, a w niektórych przypadkach konieczne jest wydłużenie terapii miejscowej do 12 tygodni.