Tętnica udowa jest przedłużeniem tętnicy biodrowej zewnętrznej. Kończy się przy wejściu do dołu podkolanowego, stając się tętnicą podkolanową. Zaopatruje nie tylko struktury uda, ale też część podbrzusza i narządów płciowych.

Tętnica udowa – anatomia i położenie

Za początek tętnicy udowej człowieka uważa się w anatomii miejsce przejścia tętnicy biodrowej zewnętrznej pod więzadłem pachwinowym. Obok niej przebiega żyła udowa i nerw udowy. Tętnica jest w tym miejscu bardzo zakrzywiona, co sprawia, że często osadza się tam materiał zatorowy. Jej przebieg jest w okolicy pachwinowej bardzo powierzchowny (tuż pod skórą i łącznotkankową powięzią), więc narażona jest na niebezpieczeństwo urazu, mogącego spowodować gwałtowny, nawet śmiertelny krwotok.

Górny odcinek tętnicy udowej kieruje się przyśrodkowo i przebiega przez tzw. trójkąt udowy – obszar znajdujący się na przednioprzyśrodkowej powierzchni uda. Początek środkowego odcinka tętnicy to miejsce jej wniknięcia do tzw. kanału przywodzicieli – ograniczonej przez mięśnie przywodzące i ich powięzie przestrzeni w przyśrodkowej części uda.

Dolny odcinek tętnicy udowej to najniższa część, znajdująca się bezpośrednio przed wejściem naczynia do dołu podkolanowego.

Tętnica udowa przechodzi więc z powierzchni przedniej uda na przyśrodkową i następnie tylną, owijając się wokół trzonu kości udowej.

Zakres unaczynienia

Tętnica udowa poprzez odgałęzienia zaopatruje praktycznie wszystkie struktury uda: mięśnie, kości, nerwy, powłoki. Łączny przepływ krwi przez te gałęzie jest bardzo duży ze względu na znaczną masę mięśniową (mięśnia czworogłowego, prostowników i przywodzicieli). Intensywne krążenie obejmuje także obszar jam szpikowych kości udowych, w których przebiega proces tworzenia elementów morfotycznych (komórkowych) krwi. Gałązki początkowego odcinka tętnicy zaopatrują powłoki dolnej części brzucha (np. tętnica nadbrzuszna dolna) oraz zewnętrzne narządy płciowe (tętnice łonowe zewnętrzne).

Tętnica udowa – główne odgałęzienia

Początkowy odcinek tętnicy udowej jest często nazywany tętnicą udową wspólną – aż do miejsca odejścia od niej dużej tętnicy uda głębokiej. Jej gałęziami są m.in.:

• tętnice okalające udo (boczna i przyśrodkowa), które unaczyniają np. panewkę stawu biodrowego i pośrednio głowę kości udowej,
  
• gałąź wstępująca,
  
• gałąź zstępująca z tętnicami przeszywającymi, które zaopatrują mięśnie tylnej części goleni.
  

Tętnica udowa w środkowym i dolnym odcinku tworzy wiele kolejnych gałęzi, m.in. bardzo krótką i dzielącą się na kilka mniejszych naczyń tętnicę zstępującą (najwyższą) kolana.

Ból tętnicy udowej

Chorzy zgłaszają się czasami do lekarza, skarżąc się na ból tętnicy udowej. Najczęściej takie rozpoznanie jest błędne. Prawdziwą przyczyną są np. naciągnięcie lub naderwanie mięśni okolicy pachwinowej, zapalenie węzłów chłonnych, dolegliwości związane z przepukliną brzuszną lub (w odcinku bliższym kolana) z rwą kulszową.

Ból związany bezpośrednio z chorobą tętnicy udowej może być spowodowany zapaleniem ściany naczynia, jej rozwarstwieniem albo pochodzić z okolicznych, niedokrwionych tkanek miękkich.

Przyczyny zatoru tętnicy udowej

W zdecydowanej większości (według niektórych źródeł – nawet w 80% przypadków) przyczyną zatoru tętnicy udowej jest materiał zatorowy przyniesiony przez krew z serca. Powodem może być wykrzepianie krwi przy migotaniu przedsionków, zawał serca w ostrej lub późnej fazie, zapalenie wsierdzia albo zaburzenia przepływu krwi w okolicy sztucznej zastawki.

Jakie są objawy zawału serca u kobiet? Mogą się znacznie różnić od tych u mężczyzn:

Materiał blokujący światło tętnicy udowej mogą też stanowić:

• tkanka tłuszczowa po zabiegach liposukcji lub urazach,
  
• fragmenty szpiku kostnego przy rozległych złamaniach kości długich,
  
• oderwane blaszki miażdżycowe,
  
• części rozpadających się guzów nowotworowych.
  

Objawy zatoru tętnicy udowej

Najczęstszym miejscem powstawania zatoru tętnicy udowej jest jej górny odcinek. Pierwszymi objawami niedokrwienia są ból, parestezje (zaburzenia czucia skórnego), drętwienie kończyny i uczucie wychłodzenia. Zmiany początkowo obserwuje się w obrębie palców, stopy. Stopniowo obejmują one coraz wyższe części kończyny. Z czasem ból bardzo się nasila, pojawiają się objawy niedowładu mięśni, zanik czucia. Skóra przyjmuje najczęściej białawe, marmurkowe zabarwienie, jest zimna, płytki paznokciowe są blade. Badaniem fizykalnym nie stwierdza się tętna na tętnicy podkolanowej, piszczelowej tylnej, grzbietowej stopy, a czasem (jeśli zator jest masywny i zlokalizowany wysoko) również w dole pachwinowym.

Niedokrwienie trwające kilka, kilkanaście godzin powoduje zwykle nieodwracalne uszkodzenie mięśni i nerwów. Po około 24 godzinach często widać już na powłokach ślady martwicy.

Przebieg choroby może być spowolniony lub łagodniejszy, jeśli zator lokalizuje się w niższym odcinku tętnicy udowej oraz gdy krążenie oboczne (pochodzące z innych, drożnych gałęzi naczyniowych) jest dobrze wykształcone.

Zator tętnicy udowej jest stanem wymagającym natychmiastowej interwencji specjalistycznej ze względu na niebezpieczeństwo utraty kończyny, ale również ze względu na możliwe powikłania ogólne i zagrożenie życia chorego. 

Przekonajcie się, jak można pomóc choremu z tętniakiem mózgu. Co robić?