Naczynia tętnicze to naczynia krwionośne, które prowadzą krew z serca do narządów ciała. W obrębie przedramienia jedną z większych obok tętnicy łokciowej jest tętnica promieniowa. Jej zadaniem jest zaopatrywanie w krew tętniczą struktur anatomicznych dłoni. Tętno tętnicy promieniowej wyczuwa się na nadgarstku po stronie kciuka. Tętniak, zakrzepica i zator tętnicy promieniowej mogą być przyczynami niedokrwienia ręki.

Co to jest tętnica promieniowa?

Tętnica promieniowa to naczynie krwionośne, które, razem z tętnicą łokciową, uważane jest za największe naczynie tętnicze zlokalizowane na przedramieniu, czyli części kończyny górnej, która znajduje się między nadgarstkiem a stawem łokciowym. Zadaniem tętnicy promieniowej jest zaopatrywanie w krew tętniczą struktur anatomicznych dłoni i wydzielanie śródbłonkowego czynnika relaksującego naczynia. Ze względu na to, że na całym swoim przebiegu jest łatwo dostępna, stanowi jedno z częściej wybieranych naczyń krwionośnych do pobrania krwi.

Tętnica promieniowa jest typu mięśniowego, co oznacza, że w błonie środkowej dominują elementy mięśniowe. Stosunek grubości ściany do średnicy światła naczynia wynosi 1:3. Średnica prawidłowo funkcjonującej tętnicy promieniowej wynosi około 3–3,5 mm. W znacznej części jest ona położona powierzchownie i pokrywa ją wyłącznie powięź przedramienia i skóra. Tętnica promieniowa biegnie w pęczku naczyniowo-nerwowym, gdzie znajdują się dodatkowo głębokie naczynia chłonne, dwie żyły promieniowe i gałąź powierzchowna nerwu promieniowego.

Polecamy: Nerw promieniowy – budowa, unerwienie, uszkodzenie

Topografia tętnicy promieniowej

Tętnica promieniowa to boczna gałąź rozdwojenia tętnicy ramiennej. Do oddzielenia tętnic dochodzi w dole łokciowym, około 1 cm poniżej początku kości promieniowej. Jest ona mniejszym odgałęzieniem, ale za to bardziej bezpośrednią kontynuacją tętnicy ramiennej. Tętnica promieniowa biegnie nieco łukowato ku dołowi, w kierunku przedniej strony przedramienia, pod mięśniem towarzyszącym, jakim jest mięsień ramienno-promieniowy. Następnie zawraca na grzbietową stronę ręki tuż poniżej wyrostka rylcowatego kości promieniowej. Przechodzi pod ścięgnami mięśnia odwodziciela kciuka długiego i prostownika kciuka krótkiego. Przenika tabakierkę anatomiczną (dołek promieniowy) i dostaje się między podstawy I oraz II kości śródręcza. Tętnica promieniowa kończy się w łuku dłoniowym głębokim.

Jakie są odgałęzienia tętnicy promieniowej?

Tętnica promieniowa posiada wiele bezimiennych gałązek stawowych, kostno-okostnowych, skórnych i mięśniowych. Ich zadaniem jest zaopatrywanie stawu promieniowo-nadgarstkowego, kości promieniowej, mięśni i skóry okolicy nadgarstka i przednio-bocznej przedramienia. Ponadto tętnica promieniowa posiada odgałęzienia biegnące w stronę ramienia i dłoni. Za główne z nich uważa się m.in. gałąź grzbietową nadgarstka, gałąź dłoniową nadgarstka, gałąź dłoniową powierzchowną i tętnicę główna kciuka.

Tętnica promieniowa tworzy zespolenie z tętnicą łokciową w:

• głębokim łuku dłoniowym zaopatrywanym głównie przez tętnicę promieniową,
  
• powierzchownym łuku dłoniowym zaopatrywanym głównie przez tętnicę łokciową.
  

Tętnica promieniowa a pomiar tętna

Tętnica promieniowa to najczęstsze miejsce badania pulsu, czyli falistego ruchu naczyń tętniczych, który determinowany jest skurczami serca. Tętno tętnicy promieniowej wyczuwa się na nadgarstku po stronie kciuka, rzadziej w tabakierce anatomicznej (dołek widoczny na ręce między kciukiem a palcem wskazującym, o nieco trójkątnym kształcie).

Badanie tętna przeprowadza się samodzielnie. Może je też wykonać inna osoba. Pomiaru dokonuje się, układając 2–3 palce (drugi, trzeci, czwarty) od zewnętrznej strony ręki na dołku w końcu przedramienia, gdzie przebiega tętnica promieniowa (2–3 cm powyżej nadgarstka). Siła ucisku powinna pozwolić na wyczucie fali tętnicy. Owe uderzenia liczy się przez 30 s, a uzyskaną wartość mnoży przez 2. Można liczyć też przez 15 s i mnożyć razy 4. W taki sposób określa się częstość tętna na minutę. Za normę przyjęto wartość 60–100.

Zabiegi wykonywane przez tętnicę promieniową

Zabiegi kardiologiczne przez nakłucie przezskórne lub małe cięcie cieszą się coraz większą popularnością. Najczęściej wykorzystywanym dostępem jest ten przez tętnicę udową, chociaż w ostatnim czasie coraz częściej wybieraną alternatywą jest dostęp przez tętnicę promieniową. Znacznie ogranicza on czas unieruchomienia pacjenta po zabiegu i częstość powikłań krwotocznych, z drugiej strony obciążony jest większym stopniem trudności podczas samego zabiegu i niedostosowaniem wielkości sprzętu do światła tego naczynia krwionośnego. Przeciwwskazaniem do wykonania zabiegu z dostępu przez tętnicę promieniową jest ujemny wynik testu Allena i niedrożność tętnicy podobojczykowej po tej samej stronie lub pnia ramienno-głowowego. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z wywiadami złamań w obrębie kości przedramienia i nadgarstka. Test Allena przeprowadza się u osób przytomnych, aby ocenić sprawność krążenia krwi w ręce. Jego przebieg wygląda następująco: zaciśnięcie dłoni w pięść – silny ucisk kciukiem tętnic promieniowej i łokciowej do momentu zblednięcia ręki – otwarcie dłoni – zwolnienie ucisku z tętnicy łokciowej – ocena tempa zaróżowienia dłoni. Wynik pozytywny to <5 s.

Z dostępu przez tętnicę promieniową wykonywane jest cewnikowanie serca. Takie rozwiązanie stosuje się u większości chorych, zarówno ze stabilną postacią choroby wieńcowej, jak i z ostrymi zespołami wieńcowymi. Charakteryzuje się brakiem poważnych powikłań miejscowych.

Zobacz, jakie objawy daje tętniak mózgu:

Bibliografia:

1. Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa, PZWL, 2005.

2. Dziekiewicz M., Witkowski A., Chmielak Z. i wsp., Optymalizacja dostępu do procedur wewnątrznaczyniowych, „Kardiologia Polska”, 2013, 71(5), s. 512–516.

3. Kośmider M., Koronarografia i koronaroplastyka z dostępu przez tętnicę promieniową, Poznań, Termedia, 2009.

4. Chodór P., Krupa H., Kalarus Z., Diagnostyczne i lecznicze zastosowanie cewnikowania serca z dostępu przez nakłucie tętnicy promieniowej - doświadczenia własne, „Folia Cardiologica Excerpta”, 2006, 13(3), s. 189-194.