Szpotawość kolan to choroba kości, która zazwyczaj pojawia się już w wieku dziecięcym. Polega ona na wygięciu trzonów kości udowej i piszczelowej na zewnątrz. Krzywizna jest najbardziej widoczna w stawie kolanowym. Chory, stojąc prosto ze złączonymi stopami, nie jest w stanie złączyć kolan – zostaje między nimi odstęp szeroki na 4–5 cm. Łagodna szpotawość występuje u wszystkich noworodków i zazwyczaj koryguje się samoistnie do 2. roku życia. Powodem do niepokoju jest wada utrzymująca się po osiągnięciu przez dziecko wieku 3 lat. Szpotawość kolan u dorosłych może powodować późniejsze zmiany zwyrodnieniowe. Jej zaawansowanie można określać na dwa sposoby: obliczając kąt szpotawości lub szerokość przerwy między kolanami.

Zobacz także: Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych i rąk. Objawy i metody leczenia 

Przyczyny i objawy szpotawych kolan

Szpotawość kolan mogą powodować:

• krzywica spowodowana niedoborem witaminy D,
  
• nadwaga przy słabym jeszcze układzie ruchowym,
  
• zbyt wczesna nauka chodzenia, kiedy ciężar ciała jest jeszcze zbyt dużym obciążeniem dla kości dziecka,
  
• choroba Blounta,
  
• częste siedzenie dziecka ze skrzyżowanymi nogami.
  
  

• mięśnia półbłoniastego,
  
• mięśnia półścięgnistego
  
• głowy przyśrodkowej mięśnia czworobocznego uda,
  
• mięśnia krawieckiego.
  

Rozciągnięte i osłabione są:

• mięsień dwugłowy uda,
  
• powięź biodrowo piszczelowa,
  
• mięśnie strzałkowe.
  

Jak zapobiec szpotawości kolan?

Nie ma konkretnego protokołu co do tego, jak zapobiec szpotawości kolan. Warto jednak przypilnować, by dziecko nie uczyło się chodzić zbyt szybko, a stopniowo zdobywało tę umiejętność. Ważne jest również utrzymanie prawidłowej wagi ciała dziecka – gdy jest zbyt duża, należy ją zredukować. Pomóc powinna również suplementacja witaminy D, nie należy jednak podawać nadmiernych dawek – może to zaszkodzić nerkom i wątrobie. Dziecko nie powinno też podejmować nadmiernego wysiłku ani znosić zbyt dużych obciążeń – szczególnie w pozycji stojącej. Niewskazane jest siedzenie ze skrzyżowanymi nogami.

Zobacz także: Stopa końsko-szpotawa u dorosłych i noworodków – ćwiczenia, leczenie, rehabilitacja

Kolana szpotawe – ćwiczenia korekcyjne

U dzieci w wieku przedszkolnym całkowita korekcja szpotawości kolan nie jest już możliwa. Zalecane leczenie jest zależne od przyczyn i zaawansowania wady. Stosuje się w nim gimnastykę korekcyjną, masaż klasyczny i terapię manualną.

Ćwiczenia korekcyjne pomagają wzmocnić rozciągnięte mięśnie, rozluźnić mięśnie przykurczone i nauczyć prawidłowego ustawiania kończyn podczas stania i chodzenia.

Jak działa układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:

Zobacz także: Artroskopia kolana – rehabilitacja, rekonwalescencja, ćwiczenia, powikłania, opuchlizna

Przykładowe ćwiczenia na szpotawe kolana:

• Siad ugięty podparty, stopy rozstawione. Naprzemienne skręty ugiętych nóg do wewnątrz, zakończone równoczesnym dotknięciem kolanami podłoża.
  
• Siad ugięty podparty, między nogami gumowa piłka. Zgniatanie piłki kolanami.
  
• Leżenie przodem na ławeczce, ramiona wyciągnięte, chwyt za obrzeże ławki, nogi poza nią. Nożyce przy pełnym wyproście w stawach biodrowych i kolanowych.
  
• Siedzenie na ławeczce, między kolanami woreczek. Próba wyprostowania nóg.
  
• Leżenie w rozkroku. Złączenie kolan przez ugięcie ich do wewnątrz, stopy na zewnątrz.
  
• Leżenie tyłem, między nogami woreczek. Rysowanie kółek w lewą i w prawą stronę.
  
• Stanie w lekkim rozkroku, kolana ugięte. Zbliżenie kolan do siebie przez naciskanie dłońmi na boczne okolice stawów.
  
• Siad skulony, ręce w bok zgięte w stawie łokciowym, woreczek między kolanami. Opad tułowia w tył, tak by nie upuścić woreczka.
  
• Stanie tyłem do ściany. Unoszenie nogi zgiętej w kolanie w górę, na skos przez nogę przeciwną.
  
• Oparcie rąk o skrzynię, nogi na materacu, kolana związane, woreczek między kostkami. Podskoki, tak by nie upuścić woreczka,
  
• Siad prosty, między nogami piłka ściśnięta kostkami nad podłożem, tułów odchylony od pionu. Skręty w lewo i w prawo.
  

Oprócz tego pomocne jest także stosowanie niektórych pozycji. Jest to siad płotkarski, stanie w rozkroku oraz pozycja, w której stopy są skręcone na zewnątrz. Niewskazane jest natomiast stanie ze skrzyżowanymi nogami, wspomniany wcześniej siad skrzyżny, siad ugięty z szeroko ustawionymi kolanami i pozycja, w której stopy są skręcone do wewnątrz.

Szpotawe kolana operacja

W cięższych przypadkach, gdy gimnastyka i masaże nie dają pożądanych skutków, konieczna może być terapia z wykorzystaniem aparatów ortopedycznych. Jeżeli i to nie pomoże, a dolegliwości bardzo utrudniają choremu funkcjonowanie, wykonuje się zabieg chirurgiczny – osteotomię kolana szpotawego. Polega ona na przecięciu kości piszczelowej, tak by przywrócić prawidłową oś kończyny. Przeciętą kość zespalana jest tytanową płytką.

Bibliografia:

• Teresa Całka-Lizis, Repetytorium z postępowania korekcyjnego, Kraków, AWF Kraków