Wielu rodziców staje przed dylematem szczepienia dziecka ze względu na obawę wystąpienia skutków ubocznych, o których często dyskutuje się w mediach. Tymczasem każda szczepionka, zanim zostanie dopuszczona do obrotu, musi przejść przez szereg rygorystycznych badań klinicznych i testów bezpieczeństwa. Istnieje jednak kilka przypadków, w których należy odłożyć szczepienie dziecka lub z niego zrezygnować.
Reakcja poszczepienna u dzieci
Szczepionki mają na celu wzmocnienie, inaczej zmobilizowanie, układu odpornościowego do walki z niebezpiecznymi dla zdrowia i życia wirusami czy bakteriami. Sama iniekcja nie powoduje osłabienia organizmu, a stymuluje produkcję określonych przeciwciał. Szczepionki dzieli się na mające w składzie żywe drobnoustroje pozbawione złośliwości oraz na te, które zawierają drobnoustroje zabite. Mogą być również jedno- lub wieloskładnikowe (mono- i poliwalentne). Zazwyczaj szczepionki „żywe” są bardziej odczynowe, ale w konsekwencji dają silniejszą odporność. Te z zabitymi drobnoustrojami z reguły wymagają kilkukrotnego podania w celu uzyskania pełnej odporności.
Szczepionki są bezpieczne, jednakże zdarzają się przypadki efektów niepożądanych, o których rodzice informowani są przed podaniem dziecku dawki preparatu. Najczęściej obserwuje się zaczerwienienie w miejscu szczepienia, obrzęk czy bolesność ręki. W 2. lub 3. dobie po szczepieniu dziecko może gorączkować, jednak temperatura ciała nie powinna przekroczyć 39°C – jeśli jest wyższa, konieczna staje się konsultacja ze specjalistą. Innymi symptomami mogą być: rozdrażnienie, płaczliwość oraz utrata apetytu. W większości przypadków jest to tzw. reakcja poszczepienna. Nie jest ona powodem do niepokoju, jednak jeśli objawy wydłużają się lub wzbudzają wątpliwość, najlepiej jest skonsultować się lekarzem pediatrą.
Czytaj także: Odczyn poszczepienny u niemowląt i starszych dzieci – jak go rozpoznać?
Zobacz film i poznaj fakty i mity o szczepieniach:
Ciężkie niepożądane odczyny poszczepienne (NOP)
Zdarzają się rzadkie sytuacje, kiedy reakcja organizmu dziecka na szczepienie jest zagrożeniem dla jego zdrowia. Wymaga wówczas szybkiej interwencji lekarza, a w niektórych przypadkach nawet hospitalizacji. Do takich objawów zalicza się: utratę przytomności, krew w stolcu, drgawki, gorączkę powyżej 40°C, zmniejszone napięcie mięśniowe, trudny do uspokojenia płacz lub krzyk oraz wymioty z żółcią.
Przypadki ciężkich, niepożądanych odczynów poszczepiennych muszą być zgłaszane do sanepidu.
Przeciwwskazania do szczepienia
Istnieje szereg przeciwwskazań do przeprowadzenia szczepień ochronnych. Dzieli się je na przeciwwskazania względne i bezwzględne.
- przeciwwskazania względne – mówią o zachowaniu ostrożności w stanach zdrowia, które mogą skutkować powikłaniami, takimi jak uczulenia lub drobne infekcje. Organizm jest wówczas znacznie mniej odporny. Są to tzw. przeciwwskazania czasowe, np. choroby typu grypa, angina czy zapalenie oskrzeli;
- przeciwwskazania bezwzględne – szczepień nie podaje się dzieciom, u których istnieje duże ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Lekarza należy poinformować, jeśli maluch uczulony jest na białko jaja kurzego, ponieważ niektóre szczepionki namnażane są na fibroblastach kurzych. Nie wolno szczepić dzieci z ciężkim niedoborem odporności (po przeszczepie, chorych na HIV czy w trakcie leczenia nowotworowego).
Szczepienia obowiązkowe i zalecane do 2. roku życia
Większość szczepień wykonywana jest w okresie niemowlęcym. Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne – finansowane z budżetu Ministra Zdrowia. W pierwszym roku życia dziecko musi otrzymać 7 szczepionek. Zalicza się do nich szczepienia przeciwko: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), gruźlicy, tężcowi, błonicy i krztuścowi (DTP), pałeczkom grypy (Haemophilus influenzae) typu b, pneumokokom, oraz ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (inaczej choroba Heinego-Medina, poliomyelitis).
Do szczepień odpłatnych, jednakże zalecanych, zalicza się szczepienia przeciwko rotawirusom i inwazyjnym zakażeniom Neisseria Meningitidis (meningokoki). Pierwsze z nich może być poddane w formie doustnej i kosztuje około 400 zł. Na szczepienie przeciwko meningokokom średnio wydaje się około 300–400 zł.
Czytaj także: Jakimi metodami tworzy się szczepionkę?
Bibliografia:
- Magdalena Koperny, Małgorzata Bała, Katarzyna Bandoła, Michał Seweryn, Jacek Żak. Analiza występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych w Polsce w latach 2003–2012. „Problemy Higieny i Epidemiologii”. 95, s. 609–615, 2014.
- PZH Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, „Co to jest szczepionka?”, aktualizacja: 16.10.2018.