Leczenie bezsenności ustalają lekarze rodzinni oraz specjalizujący się w psychiatrii i neurologii na podstawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta, jego sytuacji życiowej bądź zawodowej oraz wpływu dolegliwości na codzienne funkcjonowanie organizmu. W zależności od kompleksowości leczenia powrót do równowagi psychofizycznej chorego lub zauważalna poprawa jakości snu następuje po kilku lub kilkunastu tygodniach.
Czym jest bezsenność?
Bezsenność, zwana insomnią, oznacza zaburzenie prawidłowego rytmu, głębokości i czasu trwania snu. Stan, w którym występują trudności w zasypianiu jak i utrzymaniu snu, zwykle negatywnie wpływa na funkcjonowanie organizmu w ciągu dnia. Objawia się m.in. uczuciem zmęczenia, obniżeniem samopoczucia, drażliwością czy osłabieniem koncentracji.
W zależności od przyczyn nieprawidłowej jakości snu tego typu stan ten może stanowić odrębną jednostkę chorobową zwaną bezsennością pierwotną, określaną także samoistną lub psychofizjologiczną. U jej podłoża leży naruszanie zasad higieny snu, bierny tryb życia bądź nieprawidłowa dieta. Zaburzenie to może także występować jako objaw pewnych problemów zdrowotnych. Mówi się wówczas o bezsenności przewlekłej. Jest ona symptomem schorzeń psychicznych i somatycznych, takich jak depresja i nerwice czy choroby tarczycy. Bywa też reakcją na substancje psychoaktywne bądź niepożądanym następstwem farmakoterapii.
U seniorów stan ten związany jest z dobowym, biologicznym rytmem ustroju. Bezsenność u osób starszych polega na przyspieszeniu fazy snu, skłonności do wczesnego kładzenia się i wstawania. Obserwuje się ponadto obniżoną wydajność odpoczynku, a zjawisko dodatkowo pogłębiają przewlekłe zaburzenia somatyczne, jak częsta potrzeba oddawania moczu w nocy czy dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa.
Leczenie bezsenności
Leczenie bezsenności w pierwszym etapie ukierunkowane jest na zidentyfikowanie i opanowanie pierwotnej przyczyny. W zależności od etiologii zjawiska, proces terapeutyczny przewiduje wiele metod farmakologicznych, psycho – behawioralnych, fizjoterapeutycznych i naturalnych domowych sposobów, których zazębiające się wzajemnie techniki, zapewniają pacjentowi kompleksowy program usprawniający.
Leczenie bezsenności – metody nieinwazyjne, naturalne
Leczenie bezsenności rozpoczyna się od metod niefarmakologicznych, eliminujących czynniki wywołujące i podtrzymujące bezsenność. Do podstawowych technik terapii tego typu należą m.in.:
- higiena snu i kontrola bodźców, czyli unikanie drzemek i ciemnych pomieszczeń w ciągu dnia, zachowanie stałej pory kładzenia się i porannego wstawania, określenie rutyny czynności wykonywanych przed snem, np. kąpieli; ograniczenie oglądania telewizji, unikanie korzystania z łóżka do innych czynności niż sen i życie seksualne, np. czytania książek czy jedzenia; komfortowy materac i tekstylia, regularne wietrzenie pokoju i regulowanie temperatury powietrza, eliminacja źródeł hałasu, unikanie wieczorem jaskrawego światła;
- metoda wydajności snu, czyli ocenianie stosunku czasu spędzonego w łóżku do okresu przesypiania;
- dieta i aktywność fizyczna. Leczenie bezsenności tego typu polega na zaniechaniu spożywania kofeiny na około 6 godzin przed planowanym snem, unikaniu ciężkostrawnych posiłków i dużej ilości płynów, w tym alkoholu, na 3 godziny przed snem; regularne podejmowanie aktywności fizycznej i zwiększenie wysiłku umysłowego w ciągu dnia lub na co najmniej 3 godziny przed snem, np. poprzez ćwiczenia fizyczne, sport i rekreację oraz stymulację mózgu, przez naukę czy gry i zabawy edukacyjne;
- techniki relaksacyjne, np. ćwiczenia i masaże rozluźniające, treningi odprężające Jacobsona i Schultza, muzykoterapia, aromaterapia, biblioterapia, preferowane hobby i zainteresowania, ciepłe kąpiele;
- psychoterapia poznawczo-behawioralna ukierunkowana na modyfikację zachowania, uwzględniająca edukację na temat znaczenia i mechaniki snu oraz naukę zatrzymywania myśli, kształtowania wyobraźni i abstrakcyjnego myślenia. Tego typu terapia polecana jest w leczeniu bezsenności przewlekłej.
Leczenie farmakologiczne bezsenności
W przypadku słabej efektywności naturalnych metod leczenia bezsenności bądź przy podłożu wtórnym dolegliwości zaleca się farmakoterapię o działaniu uspokajającym, nasennym i ułatwiającym zasypianie. Wskazane są m.in. leki o charakterze przeciwdepresyjnym i neuroleptycznym, działające wyciszająco na centralny układ nerwowy. Z kolei lecząc bezsenność u osób starszych i tymczasowe problemy ze snem, stosuje środki na bazie melatoniny i ziół.
Przeczytaj też: Brak snu – skutki, przyczyny. Jak sobie radzić z bezsennością?
Bibliografia:
- P. Glovinsky, Bezsenność. Pozbądź się problemu i śpij jak dziecko, Septem, Gliwice 2009.
- G. Jacobs, Powiedz dobranoc bezsenności – Jak zdrowo spać i lepiej żyć?, Studio Astropsychologii, Białystok 2012.
Zobacz też, czy suplementy na sen działają?