Spastyczność może objawiać się jako nadmierna reakcja mięśni. Jest to sytuacja, w której mięśnie nie pracują zgodnie z wolą człowieka. Na skutek spastyczności dochodzi do ograniczeń ruchowych, ogólnego usztywnienia, a co za tym idzie pojawiają się kolejne dolegliwości wpływające na komfort funkcjonowania.

Czym jest spastyczność mięśni?

Spastyczność mięśni jest objawem uszkodzenia centralnego układu nerwowego, który charakteryzuje się ich wzmożonym i nieprawidłowym napięciem. Może być następstwem przebytego udaru. Występuje u osób cierpiących na stwardnienie rozsiane. Dotyka też dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, do którego doszło w okresie przed lub okołoporodowym. Jest również skutkiem mechanicznego uszkodzenia rdzenia kręgowego lub komórek nerwowych mózgu.

Zaburzenia w napięciu mięśni mogą obejmować narządy wewnętrzne (np. jelita), co znacznie utrudnia komfort codziennego funkcjonowania, może spowodować dotkliwy ból i prowadzić do kolejnych powikłań.

Objawy uszkodzenia ośrodkowego neuronu ruchu to: zwiększone napięcie mięśniowe, osłabienie mięśni, ich niedowład lub porażenie, a także wzmożone odruchy głębokie oraz mimowolne skurcze mięśni wywołane przez nagłe rozciąganie mięśnia.

Każda spastyczność w początkowej fazie jest funkcyjna (nie oznacza całkowitej niezdolności do ruchu), ale utrwala się z czasem i cierpiąca na zaburzenie osoba przyjmuje nienaturalne pozycje, często nie może mówić lub mówi niewyraźnie na skutek spastyczności krtani.

Trwałe napięcie spastyczne może prowadzić do skrzywień kręgosłupa bądź jego trwałej deformacji. Może dochodzić do niekontrolowanego oddawania moczu i stolca.

Niedowład spastyczny – obniżenie siły mięśniowej

Niedowład spastyczny wynika z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Najczęściej dotyka kończyn i charakteryzuje się obniżeniem siły mięśniowej przy jednoczesnym wzmożonym napięciu mięśniowym. Można wówczas stwierdzić obecność objawu Babińskiego, który polega na odgięciu do góry palucha stopy i zgięciu pozostałych palców w czasie drażnienia podeszwy (np. poprzez łaskotanie). Następuje również wzmożenie odruchów głębokich, czyli skurczów mięśnia, którego ścięgno zostało rozciągnięte uderzeniem młoteczka neurologicznego (np. zgięcie kończyny dolnej w stawie kolanowym).

U osób dotkniętych niedowładem spastycznym obu kończyn dolnych występuje tzw. chód spastyczny, nazywany inaczej kurczowym. Zaburzenie funkcjonowania mięśni powoduje, że chód staje się niepewny, występują ogólne trudności z poruszaniem się, a  cierpiące  na dolegliwość osoby charakterystycznie zaczepiają palcami nóg o podłoże, próbując poruszać kończynami.

Porażenie spastyczne – całkowity brak zdolności mięśni do ruchu

Porażenie spastyczne to całkowita niezdolność do wykonywania ruchów poszczególnych mięśni bądź ich grup. Niemożliwe jest wtedy ich świadome wprawianie w ruch. Ma miejsce wzmożone i długotrwałe napięcie mięśni, które nie jest spowodowane przez impulsy przekazywane przez korę mózgową. Spastyczny charakter mają uszkodzenia, do których dochodzi w obrębie mózgu lub rdzenia kręgowego.

Jelito spastyczne, czyli zespół jelita wrażliwego

Spastyczność jelita często nazywana jest zespołem jelita drażliwego. U podłoża dolegliwości leżą zaburzenia w czynności skurczowej mięśniówki jelit. Mięśnie, które tworzą zewnętrzną ścianę jelita u zdrowego człowieka, działają samoczynnie. Umożliwiają przemieszczanie się treści pokarmowej przez całą długość jelita. Jeżeli dochodzi do zaburzeń ich pracy, pojawiają się zaparcia lub biegunki, a czasem obie dolegliwości występujące w różnych okresach. Chory odczuwa skurcze w jamie brzusznej, wzdęcia lub silne parcia. W stolcu może zaobserwować pojawiający się śluz, ale spastyczność jelit nie powoduje występowania krwi w kale.

Spastyczność – rehabilitacja

Leczenie spastyczności łączy farmakoterapię z zabiegami rehabilitacyjnymi. To, jakie efekty przynosi terapia, jest kwestią indywidualną i zależy od stopnia nasilenia zaburzenia. Ćwiczenia mogą poszerzyć zakres ruchów kończyn i utrwalić ich odruchy prawidłowe.

Celem kompleksowo prowadzonej terapii jest poprawa jakości chodu, zmniejszenie bólu, częstości i siły napięcia mięśni, eliminacja nieprzyjemnych bodźców i zapobieganie powstawania stałych przykurczów. Stosuje się fizjoterapię, kinezyterapię, a także terapię zajęciową.

W niektórych przypadkach przeprowadza się zabiegi chirurgiczne polegające m.in. na przecięciu ścięgien czy elektrostymulacji rdzenia, mózgu i móżdżku.