Niewydolność serca stanowi zespół objawów wywołanych uszkodzeniem mięśnia sercowego, co uniemożliwia jego efektywną pracę. Niewydolność serca pojawia się również wtedy, kiedy serce działa prawidłowo, jednak istniejące zaburzenia, np. naczyniowe, uniemożliwiają mu zapewnienie właściwej podaży utlenowanej krwi, co następczo prowadzi do jego niedotlenienia i upośledzenia jego funkcji. Objawy pojawiają się wtedy, gdy możliwości pokrycia zapotrzebowania układów na krew są znacznie niższe niż rzeczywiste zapotrzebowanie. Klasyfikacja chorych w niewydolności krążenia służy dostosowaniu do nich odpowiedniego leczenia. Przewlekłą niewydolność serca klasyfikuje się według skali NYHA, określającej stopień nasilenia objawów klinicznych i upośledzenia codziennego funkcjonowania.

Skala NYHA – co to jest?

Skala NYHA została wprowadzona przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne, skąd pochodzi właśnie skrót tej skali – New York Heart Association. Nie dość, że jest prosta i przejrzysta, to uznana została na całym świecie. W związku z tym aktualnie jest najczęściej stosowaną skalą służącą klasyfikowaniu chorego według stopnia nasilenia objawów klinicznych.

NYHA obejmuje 4 stopnie, określane kolejno jako NYHA I, NYHA II, NYHA III i NYHA IV. Należy zaznaczyć, że skala ta stosowana jest do oceny zaawansowania objawów w przewlekłej niewydolności serca. Do oceny zaawansowania i rokowania w ostrej niewydolności serca stosuje się inne skale, jak np. Forrestera.

Kolejne stopnie skali NYHA

Charakterystyka nasilenia objawów niewydolności serca w kolejnych stopniach skali NYHA przedstawia się następująco:

• NYHA I, czyli stopień 1 nasilenia objawów kardiologicznych, obejmuje chorego, który właściwie nie odczuwa na co dzień dolegliwości kardiologicznych. Nie ma duszności, uczucia kołatania serca. Jego aktywność nie jest zakłócona;

• NYHA II obejmuje pojawianie się objawów niewydolności serca przy intensywnym wysiłku fizycznym;

• NYHA III to stopień nasilenia objawów utrudniający codzienne funkcjonowanie. Objawy pojawiają się przy niezbyt nasilonym wysiłku fizycznym, choć ustępują w spoczynku;

• NYHA IV oznacza bardzo znaczne upośledzenie codziennych czynności. Objawy niewydolności serca utrzymują się nawet w spoczynku.

Kiedy stosuje się skalę NYHA?

Jak już wcześniej wspomniano, skala NYHA stosowana jest do oceny przewlekłej niewydolności serca. Jest to stan, kiedy dochodzi do stałego zmniejszenia pojemności minutowej serca. Innymi słowy, do tkanek obwodowych zostaje wyrzucana mniejsza ilość krwi niż tego potrzebują. Początkowo pewne procesy kompensacyjne ustroju pomagają utrzymać odpowiednie krążenie, a tym samym objawy pojawiają się wyłącznie przy intensywnym wysiłku, kiedy zapotrzebowanie tkanek na utlenowaną krew jest jeszcze większe. Z czasem jednak, wraz z postępem choroby, dochodzi do pogłębiającej się dysfunkcji mięśnia sercowego i zaostrzenia objawów klinicznych. Główną przyczyną takiego stanu jest niedokrwienie mięśnia sercowego, np. na skutek zmian miażdżycowych, ponadto przeciążenie serca na skutek długotrwałego, nieleczonego nadciśnienia tętniczego. Przewlekła niewydolność serca może być także konsekwencją zawału serca bądź chorób osierdzia. Czasami przyczyną niewydolności serca są stany niezwiązane bezpośrednio z mięśniem sercowym. Może to być np. nadczynność tarczycy.

Jakie objawy ocenia się w skali NYHA?

Skala NYHA bierze pod uwagę objawy i okoliczności ich pojawiania się względem aktywności fizycznej czy też przebywania w spoczynku. Do objawów przewlekłej niewydolności serca zaliczają się m.in.:

• nietolerancja wysiłku, szybkie męczenie się. Człowiek początkowo czuje się jakby nie miał kondycji, co może zostać zlekceważone. Natomiast z czasem nietolerancja wysiłku dotyczy wszelkiego typu aktywności, łącznie z podstawowymi czynnościami życiowymi;

• duszność, czyli uczucie braku powietrza. Jest to objaw początkowo pojawiający się wyłącznie przy wysiłku fizycznym. Z czasem dotyka również chorych w spoczynku, uniemożliwiając im jakąkolwiek aktywność, nawet codziennie funkcjonowanie. Towarzyszą temu rzężenia w płucach, poczucie wewnętrznego lęku, zimne poty, pojawiające się z różną intensywnością w zależności od nasilenia duszności;

• częste oddawanie moczu w nocy, a w stadium zaawansowanym brak bądź niewielka ilość oddawanego moczu w ciągu doby, co wywołane jest tym, że upośledzone krążenie powoduje spadek filtracji kłębuszkowej, czyli zmniejszenie ilości produkowanego moczu w ciągu dnia;

• uczucie kołatania w sercu, co wynika z kompensacyjnego przyspieszenia rytmu serca, które próbuje wyrównać zapotrzebowanie obwodowe na krew;

• obrzęki wynikające z zalegania krwi w układzie żylnym, po czym w wyniku wzrostu ciśnienia w tych naczyniach krew zaczyna przenikać do tkanek, wywołując ich obrzęk. Przyczynia się to również do wzrostu masy ciała. W zaawansowanym stadium niewydolności serca, kiedy upośledzone są funkcje przewodu pokarmowego, może stopniowo dochodzić do niedożywienia i utraty masy ciała. Złe krążenie i nadciśnienie w naczyniach żylnych powodują upośledzenie funkcji wątroby, nerek i wielu innych narządów. Lewokomorowa niewydolność serca przyczynia się do powstania obrzęku płuc.