Siodło tureckie (z łac. Sella turcica) to środkowy odcinek górnej części trzonu kości klinowej, która tworzy podstawę czaszki. Na siodle tureckim, a konkretnie na jego lekkim zgrubieniu, spoczywa pośrednio przysadka mózgowa.

Siodło tureckie w głowie – anatomia

Lekarze najczęściej określają siodło tureckie jako wklęsłą formację kostną, położoną w środkowej części podstawy czaszki. Jest ona swoistym zagłębieniem, które spełnia funkcję ochronną przysadki mózgowej. Ściana przednia siodła tureckiego ma 2 wyrostki pochyłe środkowe, natomiast w tylnej części siodło tureckie zakończone jest grzebieniem siodła oraz tylnymi wyrostkami pochyłymi. Do nich przylega namiot móżdżku. Po bokach siodła tureckiego obecne są bruzdy tętnicy szyjnej.

Zespół pustego siodła

Najczęstszym schorzeniem toczącym się w obrębie siodła tureckiego jest zespół pustego siodła. Szacuje się, że schorzenie dotyczy nawet 5% populacji. Choroba polega na zmniejszeniu wymiarów przysadki mózgowej lub trudnościach w zlokalizowaniu przysadki w siodle, gdzie powinna się znajdować. Przyczyny zespołu pustego siodła mają związek z wrodzonymi schorzeniami, takimi jak brak przepony siodła (znajdującego się nad przysadką mózgową) lub wrodzona przepuklina w siodle tureckim. O wiele rzadziej do zespołu pustego siodła dochodzi w wyniku komplikacji po zabiegach neurochirurgicznych, prowadzonych w okolicy przysadki mózgowej. Powikłania mogą dotyczyć też napromieniania w przebiegu leczenia nowotworów, a nawet udarów mózgu, które są zlokalizowane w okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.

Objawy zespołu pustego siodła

Zespół pustego siodła najczęściej nie daje żadnych objawów, dlatego zazwyczaj odkrywany jest przypadkowo. Szczególnie dotyczy to wrodzonej postaci pustego siodła, ponieważ nie daje żadnych objawów klinicznych. Jeśli zespół pustego siodła jest nabyty, najczęściej dochodzi do wszelkiego rodzaju zaburzeń hormonalnych. Ma to związek z przysadką mózgową, która jest gruczołem wydzielania wewnętrznego. Zbudowana jest z 2 płatów, przypominających wyglądem orzech laskowy. Przysadka mózgowa sprawuje kontrolę nad pozostałymi gruczołami wewnątrzwydzielniczymi. Magazynuje wazopresynę oraz oksytocynę, reguluje produkcję hormonów wytwarzanych w tarczycy, nadnerczach, jądrach i jajnikach.

W zespole pustego siodła dochodzi do anomalii dotyczących gospodarki hormonalnej, określanych przez lekarzy jako niedoczynność przysadki. Jednymi z pierwszych symptomów są zaburzenia miesiączkowania i obniżenie libido u kobiet oraz impotencja u mężczyzn. Często obserwuje się również hiperprolaktynemię, czyli zwiększone stężenie prolaktyny we krwi (hormonu produkowanego w przysadce mózgowej). Czasami może dojść do moczówki prostej, która polega na oddawaniu bardzo dużych ilości rozcieńczonego moczu, co wpływa na wzmożone pragnienie. Ten stan wywołany jest niedoborem hormonu antydiuretycznego lub uciskiem na lejek bądź tylny płat przysadki mózgowej.

Bardzo rzadko w przebiegu zespołu pustego siodła obserwuje się objawy okulistyczne, polegające na zwężeniu pola widzenia. Polegają one na ubytkach w części skroniowej lub przynosowej pola widzenia (w zależności od miejsca ucisku na nerwy wzrokowe lub ich skrzyżowaniu). Mogą występować zarówno po jednej, jak i po obu stronach. Czasami osoby z zespołem siodła tureckiego cierpią na koncentryczny ubytek pola widzenia, co wpływa na rozwój tzw. lunetowego widzenia. Ta nieprawidłowość rozwija się zazwyczaj w przebiegu zapalenia pajęczynówki w okolicy skrzyżowania wzrokowego.

Badanie i leczenie chorób siodła tureckiego

Osoby, które zauważają u siebie nawet część wymienionych objawów, powinny jak najszybciej udać się do lekarza. Po przeprowadzeniu wywiadu chorobowego oraz na podstawie dalszych przypuszczeń, że pacjent cierpi na zespół pustego siodła, lekarz powinien skierować na badania nadzorowane przez endokrynologa. W diagnostyce chorób toczących się w obrębie siodła tureckiego wykonuje się badanie rentgenowskie głowy, tomografię komputerową głowy oraz rezonans magnetyczny z kontrastem. Leczenie chorób toczących się obrębie siodła tureckiego, które dotykają również przysadki mózgowej, sprowadza się w większości przypadków do suplementacji hormonów wytwarzanych i magazynowanych w przysadce mózgowej jeśli etiologia choroby na to pozwala. Rzadziej zachodzi konieczność operacji neurochirurgicznych.

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.

2. Gołąb B.K, Traczyk W.Z., Karasek M., Anatomia i fizjologia człowieka: podręcznik dla studentów farmacji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1986.

3. Longstaff A., Neurobiologia. Krótkie wykłady, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.