Serce płucne to określenie, którego używa się, opisując przerost prawej komory serca czy też powiększenie prawej komory serca w efekcie schorzenia naczyń płucnych bądź miąższu płucnego. Cor pulmonale, czyli serce płucne, jak sama nazwa wskazuje, jest chorobą, wynikającą wyłącznie z patologii płuc. Nie obejmuje przerostu prawej komory w przebiegu innych schorzeń serca. Sam przerost prawej komory może mieć charakter wtórny do niewydolności lewokomorowej serca, jednak wtedy nie mówi się już o sercu płucnym, tylko po prostu o przeroście prawej komory.
Polecamy: Arytmia - zaburzenia rytmu serca. Objawy, przyczyny, leczenie oraz skutki arytmii
Serce płucne – jak je zdefiniować?
Serce płucne daje bardzo charakterystyczne zmiany w zakresie morfologii oraz samej czynności pracy narządu. Może mieć przebieg ostry, jak również przewlekły. Patomechanizm serca płucnego polega na tym, że w efekcie przewlekłych procesów patologicznych w miąższu płuc dochodzi do wzrostu ciśnienia w naczyniach tętniczych tego organu. Tym samym wtórnie następuje przeciążenie prawej komory.
Na skutek powiększenia prawej komory serca dochodzi do zaburzeń homeostazy i stopniowo zaczynają pojawiać się objawy niewydolności serca. Warto mieć na uwadze, że prawa komora ma cienką ścianę i słabo radzi sobie z przeciążeniem ciśnieniowym wygenerowanym przez nadciśnienie płucne. Od tego, czy do powstania serca płucnego dochodzi nagle (ostre serce płucne), czy rozwija się ono przewlekle, zależą efekty mięśniówki prawej komory. Czasami prawa komora po prostu ulega powiększeniu, a czasami dochodzi jednocześnie do przerostu mięśniówki prawej komory. Powiększenie prawej komory serca bez jednoczesnego przerostu prawej komory ma miejsce w stanach ostrych, np. w przebiegu ostrej zatorowości płucnej. Częściej jednak proces ten jest długotrwały, jak w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), w związku z czym na skutek długotrwałego przeciążenia prawej komory dochodzi do przerostu jej mięśniówki.
Jaką rolę pełnią zastawki w sercu?
Jakie są przyczyny serca płucnego i przerostu prawej komory?
Należy pamiętać, że nie każda choroba płuc prowadzi do powstania serca płucnego. Aby powiązać te dwie patologie, konieczna jest odpowiednia diagnostyka kardiologiczna. Jedną z częstszych przyczyn serca płucnego jest przewlekła obturacyjna choroba płuc określana skrótem POChP. Jest to schorzenie powszechne, w przeważającym odsetku związane z paleniem tytoniu. Poza tym wymienia się również:
- mukowiscydozę,
- przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- bezdechy senne z towarzyszącym niedotlenieniem w ciągu dnia,
- rozstrzenie oskrzeli,
- sarkoidozę,
- idiopatyczne włóknienie płuc,
- pierwotne nadciśnienie płucne,
- pylicę,
- zatorowość płucną,
- układowe choroby tkanki łącznej z zajęciem naczyń płucnych.
Objawy serca płucnego
Serce płucne jest stanem, w którym objawy dotykają zarówno układu oddechowego, jak i krążenia i są ściśle ze sobą powiązane. Punktem wyjścia patologii są zawsze choroby płuc, w związku z tym pierwsze symptomy rozwijającego się schorzenia raczej dotyczą tego właśnie układu. Przede wszystkim obserwuje się duszność. Wraz z rozwojem choroby praca dodatkowych mięśni oddechowych staje się nieefektywna, wobec czego dochodzi do niedotlenienia. Duszność nasila się z czasem, szczególnie dokucza w nocy. Oddech jest przyspieszony, a chory stale przyjmuje pozycję pochyloną ku przodowi, stojącą czy siedzącą, w której znacznie łatwiej jest mu „złapać oddech”, przez zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych. Powoli dochodzi również do nasilania się objawów niewydolności prawokomorowej, które obejmują zasłabnięcia, obrzęki obwodowe, wodobrzusze, powiększenie wątroby, sinicę.
Serce płucne i przerost prawej komory – rozpoznanie i leczenie
Wśród badań diagnostycznych w pierwszej kolejności szuka się przyczyny tego stanu. Szczególnie jeśli dochodzi do rozwoju tzw. ostrego serca płucnego, ponieważ wówczas przyczyny mogą być odwracalne. Przerost prawej komory serca może zostać uwidoczniony już na podstawowym zdjęciu przeglądowym klatki piersiowej. Z kolei najlepszą metodą diagnostyczną w przypadku podejrzenia niewydolności prawokomorowej jest echokardiografia. Ponadto w badaniu EKG, czyli elektrokardiograficznym, można wykazać cechy przerostu prawej komory objawiające się tzw. P pulmonale.
Leczenie powinno być skupione na podstawowej przyczynie. Trudno mówić o leczeniu dążącym do powrotu funkcji prawej komory. Dąży się raczej do zmniejszenia jej przeciążenia, podejmując próby leczenia choroby podstawowej, by zapobiec pogłębianiu się niewydolności prawokomorowej. Leczenie objawowe niewydolności prawokomorowej obejmuje postępowanie przeciwobrzękowe, antyarytmiczne, jak również dążące do przywrócenia homeostazy organizmu.