Na schizofrenię najczęściej zapadają osoby we wczesnej dorosłości. Początek choroby może być rozłożony w czasie i charakteryzować się stopniowym izolowaniem się chorego od środowiska zewnętrznego. Dość często schizofrenia zaczyna się nagle – rozwija się w ciągu kilku dni, zachowania osoby dotkniętej stają się nagle na tyle irracjonalne, że jej bliscy od razu szukają pomocy psychiatrycznej. Najczęściej występującą postacią choroby jest schizofrenia paranoidalna – przyczyny są złożone i nadal stanowią obiekt spekulacji specjalistów z zakresu psychiatrii.
Przyczyny schizofrenii – genetyka
Ryzyko zachorowania na schizofrenię wzrasta, jeżeli w bliskiej rodzinie jest już osoba chora. Niestety dokładny model dziedziczenia skłonności do choroby nie został jeszcze poznany. Badacze twierdzą jednak, że choroba sama w sobie nie jest dziedziczona, a jedynie wzrastają predyspozycje do niej, kiedy w bliskiej rodzinie jest przypadek schizofrenii. Nie oznacza on zachorowania, ale pojawia się jego ryzyko, jeśli nałożą się dodatkowo czynniki środowiskowe. Schizofrenia to choroba złożona, więc naukowcy sugerują, że w dziedziczeniu bierze udział wiele genów o dość niewielkim wpływie. Co ciekawe, geny te mogą wpływać na rozwój również innych chorób psychicznych, np. choroby afektywnej dwubiegunowej.
Rozwój cywilizacyjny jako przyczyna schizofrenii
Zachorowania na schizofrenię mogą mieć źródła w wysoko rozwiniętej cywilizacji. Zachorowalność na tę chorobę jest stosunkowo niska w ludach pierwotnych, żyjących z dala od miast i cywilizacji. Im bardziej rozwinięty kraj, tym odnotowuje się więcej przypadków schizofrenii. Również same objawy choroby różnią się od siebie zależnie od stopnia ucywilizowania miejsca zamieszkania chorego – w oddalonych, zamkniętych społecznościach, korzystających tylko z nielicznych zdobyczy cywilizacji przeważają przypadki o ostrym początku, z silnymi objawami katatonicznymi. Warto jednak zwrócić uwagę, że nie wszystkie z nich są odnotowywane. W społecznościach plemiennych objawy schizofrenii są traktowane jako wyraz opętania lub wręcz boskich mocy.
Psychologiczne przyczyny schizofrenii
Istnieje wiele mechanizmów psychologicznych, które mają bezpośredni wpływ na rozwinięcie się i przebieg choroby. Należą do nich między innymi błędy poznawcze, przykładanie nadmiernej uwagi do ewentualnych zagrożeń w danych sytuacjach i problemy z koncentracją. Na zachorowanie są bardziej narażone osoby z deficytami pamięci, uwagi i umiejętności społecznych. Zauważono również związek pomiędzy wrażliwością na różnorodne bodźce a podatnością na schizofrenię. Osoby chore, które wcześniej określano jako bardzo wrażliwe, pomimo widocznie stępionej emocjonalności potrafią ostro i nagle reagować na poszczególne bodźce.
Schizofrenia – przyczyny społeczne i ekonomiczne
Czynniki społeczne i ekonomiczne zachorowań na schizofrenię to zazwyczaj trudna sytuacja życiowa chorego. O wiele częściej na schizofrenię zapadają osoby zmagające się z ubóstwem, będące ofiarami rasizmu i innych prześladowań, np. na tle religijnym. Do rozwoju choroby może przyczynić się bezrobocie, ciężkie warunki mieszkaniowe, samotność, konieczność przeprowadzek w poszukiwaniu lepszego życia. Nie bez znaczenia pozostaje dzieciństwo – traumatyczne przeżycia, przemoc w rodzinie, alkoholizm i ubóstwo to czynniki, które mogą zwiększać ryzyko zachorowania. Schizofrenia u dzieci jest rozpoznawana niezwykle rzadko, ponieważ nie mają jeszcze one odpowiednio wykształconej psychiki. Dawniej rozpoznanie schizofrenii było stawiane częściej, ponieważ była ona mylona z autyzmem. Przyczyny schizofrenii u dzieci są podobne jak u dorosłych – na zachorowanie składają się czynniki genetyczne, psychogenne i środowiskowe. Zachorowania przypisuje się również niewłaściwemu rozwojowi mózgu i układu nerwowego.
Schizofrenia – przyczyny biologiczne
W przebiegu schizofrenii dochodzi do zaburzenia równowagi dopaminowej w mózgu. Nadmiar tego neuroprzekaźnika może zakłócać odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego, które jednocześnie prowadzi do nieadekwatnych emocji w konkretnych sytuacjach. Duże ilości dopaminy odpowiadają za uczucia paranoidalne, a nawet ujawnianie się objawów wytwórczych, takich jak omamy i urojenia. Można więc stwierdzić, że przyczyną schizofrenii paranoidalnej jest nadmiar dopaminy w mózgu. Zbyt mała ilość dopaminy również może być powodem choroby – wywołuje apatię, stany dezorientacji, uczucie samotności i ciągłego zmęczenia.
Czytaj także: Jak zwiększyć poziom dopaminy? Objawy niedoboru i nadmiaru tego neuroprzekaźnika
Bibliografia:
- Dagna Skrzypińska, Monika Słodka, Kto może zachorować na schizofrenię? Czyli o modelach podatność–stres, „Młoda Psychologia”, t. I, Warszawa 2012, s. 369–385.
- Magdalena Tyszkowska, Marek Jarema, Między zdrowiem a schizofrenią, „Psychiatria Polska” 2013, t. XLVII, nr 4, s. 587–597.