Zaburzenia dysocjacyjne to dysfunkcje psychiczne, w których następuje rozpad normalnych powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami osobowości – poczuciem tożsamości, pamięcią, percepcją, kontrolą fizycznej aktywności. Dysocjacja stanowi mechanizm obronny wobec stresogennych sytuacji życiowych czy traumatycznych przeżyć. Są one przekształcane w objawy somatyczne i w ten sposób nie zostają dopuszczone do świadomości chorego. Rozdwojenie jaźni to jedno z zaburzeń spowodowanych problemem z internalizacją urazów. Pojawia się najczęściej w okresie dojrzewania. Dotyczy głównie kobiet.

Rozdwojenie jaźni – co to znaczy?

Rozdwojenie jaźni to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem co najmniej dwóch odrębnych osobowości u jednego człowieka. W danym momencie ujawnia się tylko jedna z nich. Zazwyczaj nie są one nawzajem świadome swojego istnienia, nie mają dostępu do swoich doświadczeń. Przejawiają odmienne cechy. Osobowości mają pełną, odrębną tożsamość, preferencje, przekonania, wspomnienia. Mogą różnić się wiekiem, orientacją seksualną, ilorazem inteligencji, zasobem wiedzy, a nawet ostrością wzroku czy ciśnieniem krwi. Przejścia między poszczególnymi osobowościami przeważnie następują nagle, niespodziewanie, najczęściej wskutek stresujących wydarzeń. Zwykle towarzyszą im amnezje.

Przyczyny rozdwojenia jaźni

Dysocjacja jest reakcją adaptacyjną na bardzo traumatyczne sytuacje, takie jak: śmierć bliskich, wojna, klęski żywiołowe, molestowanie seksualne, katastrofa lub przemoc domowa. W przypadku osobowości mnogiej do tego rodzaju urazu dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie lub okresie dojrzewania. Rozdwojenie jaźni jest wynikiem zepchnięcia dramatycznych przeżyć w podświadomość, aby osobowość właściwa mogła funkcjonować tak, jakby trudne do zaakceptowania zdarzenia nigdy nie miały miejsca. Z wypartych wspomnień i wrażeń kształtują się alternatywne tożsamości.

Rozdwojenie jaźni – objawy

Wbrew obrazowi kreowanemu przez popkulturę, rozdwojenie jaźni nie jest charakterystycznym, łatwym do zdiagnozowania schorzeniem. Od chwili pojawienia się pierwszych symptomów do stwierdzenia choroby zazwyczaj mija wiele lat. U dzieci z osobowością mnogą pojawiają się problematyczne zachowania, trudności z koncentracją w szkole. Osoby z zaburzeniem dysocjacyjnym tożsamości zwykle są nieśmiałe, nieufne, wycofane z życia społecznego. Mają niskie poczucie własnej wartości, skłonność do depresji i autoagresji. Ich choroba objawia się huśtawką nastrojów, ambiwalencją uczuć, częstą gonitwą myśli, co utrudnia podejmowanie długofalowych, konsekwentnych, celowych działań. Ludzie z rozdwojeniem jaźni nierzadko cierpią na zaburzenia snu, silne bóle głowy, mają skłonność do uzależnień. Niespójne zachowania i wysyłane przez nich sprzeczne komunikaty sprawiają im problemy w relacjach z otoczeniem, zarówno wśród najbliższych, jak i w pracy.

Schizofrenia a rozdwojenie jaźni

Osobowości mnogiej, która jest zaburzeniem dysocjacyjnym, nie należy mylić ze schizofrenią, zaliczaną do psychoz endogennych. Nazwa tej drugiej jest myląca, ponieważ oznacza dosłownie „rozszczepienie umysłu” (z greckiego: schizis – rozszczepienie, phrenos – umysł). Schizofrenia i rozdwojenie jaźni to jednak dwie odrębne choroby. W schizofrenii nie następuje rozpad jaźni na dwie lub kilka osobowości, lecz dezintegracja funkcji psychicznych – myślenia, spostrzegania, emocji, zachowań. Mózg nie spaja w całość tych procesów, skutkiem czego chory ma trudności z adekwatnym odbiorem rzeczywistości i realistyczną oceną własnej osoby. W przebiegu schizofrenii mogą pojawić się urojenia, omamy słuchowe lub wzrokowe, brak ciągłości myśli. Schizofrenik nie jest w stanie normalnie funkcjonować w społeczeństwie.

Zobacz także: Rodzaje schizofrenii - objawy i przyczyny tego zaburzenia psychicznego

Rozdwojenie jaźni – leczenie

Podstawową metodą leczenia zaburzenia dysocjacyjnego tożsamości jest psychoterapia. Jej celem jest zintegrowanie poszczególnych osobowości chorego, tak żeby stworzyły one spójną tożsamość. Aby to nastąpiło, konieczne jest zburzenie dysocjacyjnego mechanizmu obronnego, czyli przepracowanie traumy, która stała się przyczyną rozdwojenia jaźni. Chory musi skonfrontować się ze wspomnieniami, które wywołały uraz i włączyć je do obrazu „ja”, odnajdując tym samym powiązania pomiędzy odrębnymi stanami swojej osobowości. Pomocna bywa w tym hipnoza, która służy odtworzeniu przeżyć i emocji związanych z traumatycznym wydarzeniem. Leczenie obejmuje także naukę radzenia sobie ze stresem i lękiem – uczuciami, które spowodowały wyparcie negatywnych wspomnień. Często wspierane jest farmakoterapią – lekami antydepresyjnymi i przeciwlękowymi. Terapia zaburzenia dysocjacyjnego tożsamości jest procesem długotrwałym, ale daje choremu szansę na powrót do normalnego życia.