Retinopatia nadciśnieniowa to zgodnie z nazwą (retina – siatkówka, pathos – cierpienie) schorzenie siatkówki oka, związane z występującym u pacjenta nadciśnieniem tętniczym. Choć objawy oczne występują późno w przebiegu choroby nadciśnieniowej, to niekiedy pacjent dowiaduje się o niej dopiero od okulisty, po badaniu dna oka.

Czym jest retinopatia nadciśnieniowa?

Retinopatia nadciśnieniowa jest zespołem objawów, które są wywołane przez podwyższone ciśnienie w krwionośnych naczyniach tętniczych oka. Na skutek zwiększonego parcia krwi na ich ściany dochodzi do postępującej i nieodwracalnej deformacji naczyń, która jest przyczyną niedokrwienia w niektórych obszarach. Zjawiskiem wtórnym do braku natlenowania i odżywienia tkanek siatkówki jest wydzielanie w chorym obszarze czynnika wzrostu naczyń (VEGF). Prowadzi to do chaotycznego wyrastania w okolicy drobnych tętniczek o nieprawidłowej, osłabionej budowie, która powoduje, że często są one przyczyną krwotoków. Retinopatia nadciśnieniowa rozwija się zwykle w późnych stadiach nadciśnienia tętniczego. Jej pojawienie się związane jest z obecnością okresów, w których ciśnienie nie jest prawidłowo kontrolowane i przekracza dopuszczalne, prawidłowe wartości (czyli 140/90 mmHg u osoby dorosłej).

Zobaczcie film, z którego dowiecie się, jakie funkcje pełni ludzkie oko:

Nadciśnienie tętnicze jako problem społeczny

Retinopatia nadciśnieniowa nie byłaby tak wielkim problemem społecznym, gdyby nie fakt, że na nadciśnienie tętnicze choruje od 10 do 12 milionów Polaków. Nie wszystkie z tych przypadków są wykryte, ale taka liczba wynika z badań statystycznych, prowadzonych w kraju na dużych populacjach.

Niebezpieczeństwo powikłań ze strony oka i utraty wzroku oznacza, że skutki społeczne tego schorzenia są olbrzymie. Nadciśnienie tętnicze nie tylko powoduje rozwój retinopatii, ale też zwiększa ryzyko zachorowania na takie choroby, jak np. starcze zwyrodnienie plamki (AMD) czy przednia neuropatia niedokrwienna nerwu wzrokowego.

Polecamy: Budowa i funkcja oka, mechanizm widzenia

Retinopatia nadciśnieniowa a ciśnienie wewnątrzgałkowe

Wśród osób bez wykształcenia medycznego retinopatia nadciśnieniowa jest wiązana z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym. Zjawiska te nie są jednak ze sobą bezpośrednio powiązane. Ciśnienie wewnątrzgałkowe powstaje wskutek wydzielania przez ciało rzęskowe cieczy wodnistej, która wypełnia przedni segment oka. Jej właściwa ilość pozwala gałce ocznej zachować swój kształt i odpowiednie napięcie. Ciecz ta wypływa z oka przez tzw. kąt przesączania. Jeśli równowaga między produkcją a wypływem cieczy wodnistej zostanie zakłócona, dochodzi do podwyższenia lub obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Nie ma to jednak wpływu na ciśnienie tętnicze krwi w tętnicach. I odwrotnie – nie ma związku pomiędzy wzrostem ciśnienia w naczyniach obwodowych a ciśnieniem wewnątrzgałkowym. W związku z powyższym, choć oba pojęcia dotyczą oka w kontekście nadciśnienia, kwestie retinopatii nadciśnieniowej i nadciśnienia wewnątrzgałkowego są całkowicie odrębne.

Objawy retinopatii nadciśnieniowej

W przebiegu retinopatii nadciśnieniowej dochodzi do twardnienia i zwężania się naczyń tętniczych w oku. Skutki tego zjawiska dotyczą siatkówki, co chory odczuwa jako zaburzenia widzenia. Początkowo następuje lekkie upośledzenie ostrości wzroku, zdarzają się przejściowe zamglenia obrazu. Z czasem ostrość widzenia obniża się coraz bardziej, a w przypadku wystąpienia powikłań może dojść do znaczącego ograniczenia pola widzenia albo całkowitej utraty wzroku. W niektórych przypadkach zmiany te są nieodwracalne.

W badaniu okulistycznym stwierdza się zmiany naczyniowe, charakterystyczne odkształcanie żył w sąsiedztwie tętnic, a następnie powstawanie nowych, patologicznych naczyń i obecne często w dużej ilości mikrokrwawienia. Ich skutkiem jest powstawanie błon przedsiatkówkowych. Może również dojść do masywnego wylewu krwi do ciała szklistego albo do odwarstwienia siatkówki.

Leczenie retinopatii nadciśnieniowej

Skuteczne leczenie retinopatii nadciśnieniowej wymaga właściwej kontroli ciśnienia tętniczego. Nie może ono w żadnym razie przekraczać poziomów referencyjnych, bo z jednej strony wzrost ciśnienia nasila zmiany naczyniowe, a z drugiej – zwiększa skłonność do krwotoków wewnątrzgałkowych. Każdy taki epizod jest szkodliwy dla wzroku chorego.

Leczenie zmian w przebiegu retinopatii nadciśnieniowej składa się z wielu elementów, np.:

• podawania do wnętrza gałki ocznej leków sterydowych i hamujących rozrost patologicznych naczyń,
  
• zamykania nieprawidłowych tętniczek przy pomocy lasera (w celu zapobieżenia krwawieniom),
  
• laserowego zabezpieczania siatkówki przed odwarstwieniem.
  

Jeśli dochodzi do poważnych powikłań retinopatii (odwarstwienia siatkówki, masywnego krwotoku do szklistki, powstania błon zasłaniających plamkę), niezbędne jest wykonanie zabiegu operacyjnego, tzw. witrektomii tylnej. Wszystkie opisane działania nie hamują jednak całkowicie rozwoju retinopatii – pozwalają jedynie przedłużyć czas, przez jaki chory będzie mógł korzystać z narządu wzroku.