Rak urotelialny kolonizuje wyściółkę dróg moczowych i należy do najczęstszych nowotworów wywodzących się z nabłonka przejściowego. Etiologia raka urotelialnego pęcherza moczowego nie została jeszcze w pełni poznana.

Rodzaje nowotworów pęcherza moczowego

Pęcherz moczowy jest narządem jamy brzusznej. Jego funkcją jest gromadzenie moczu, który produkowany jest przez nerki. Pojemność pęcherza wynosi około 500 ml, jednakże narząd ten ma możliwości powiększania się do 1500 ml. W obrębie pęcherza moczowego może rozwinąć się kilka rodzajów nowotworów:

• mięsak
• rak z nabłonka gruczołowego
• rak z nabłonka płaskiego
• rak z nabłonka przejściowego, czyli rak urotelialny, występujący najczęściej.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2004 roku wprowadziła nowy podział zróżnicowania raka o różnej złośliwości. Rak urotelialny low grade to inaczej nowotwór o niskiej złośliwości, natomiast rak urotelialny high grade zaliczany jest do nowotworów o wysokiej złośliwości.

Inwazyjny rak urotelialny

Inwazyjny, czyli naciekający, rak urotelialny lokalizuje się poniżej błony podstawnej. Ten rodzaj nowotworu może przybierać formę brodawkowatą i nosi wówczas nazwę „rak urotelialny brodawkowaty”. Może również rozwijać się w formie polipowatej, litej, guzowej lub tworzyć naciek pęcherza moczowego. Zmiany nowotworowe mogą występować ogniskowo lub pojedynczo. Ten rodzaj nowotworu cechuje skłonność do rozbieżnego różnicowania, co sprawia, że występuje w licznych wariantach i tym samym przebiega z odmiennym rokowaniem.

Nieinwazyjny rak urotelialny

Do nieinwazyjnych raków urotelialnych zaliczają się: brodawczakowaty nowotwór urotelialny o niskim potencjale złośliwości (PUNLMP), brodawczakowaty nowotwór urotelialny o dużym stopniu złośliwości (HGPUC) i rak urotelialny in situ. PUNLMP przebiega ze zwiększoną proliferacją komórek, co skutkuje pogrubieniem urotelium (nabłonka przejściowego). Nowotwór rozrasta się zazwyczaj w tylnej lub bocznej części pęcherza moczowego, a prawdopodobieństwo jego nawrotów szacuje się na poziomie około 20%. W obrazie cytologicznym nie obserwuje się upośledzenia architektury nabłonka ani innych cech świadczących o złośliwości nowotworu.

Rak urotelialny in situ rozpoznaje się zazwyczaj w 5 i 6 dekadzie życia. Pod mikroskopem nowotwór uwidacznia się pod postacią płaskich zmian błony śluzowej z obrzękiem. Obecna jest również anaplazja, inaczej atypia jądrowa – jądra komórkowe są powiększone.

HGPUC może przybierać postać guzkowatą lub brodawkowatą. W obrazie mikroskopowym dostrzega się nieuporządkowane utkanie oraz upośledzenia cytologiczne.

Objawy raka urotelialnego

W pierwszych etapach nowotworu raka pęcherza moczowego nie obserwuje się specyficznych objawów. Choroba przez wiele miesięcy przebiega zatem bezobjawowo. Pierwszym alarmującym symptomem jest krwiomocz. Obecność krwinek w moczu jest bezbolesna, jednak można je dostrzec gołym okiem podczas mikcji. Krwiomocz może pojawiać się i znikać samoistnie. Wówczas należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem i wykonać niezbędne badania. Innymi objawami są: ból w okolicy lędźwiowej, częstomocz, ból podczas oddawania moczu i w okolicy spojenia łonowego oraz guz w okolicy nadłonowej (przy zaawansowanej chorobie). Jeśli rak nacieka moczowód, prawdopodobny jest zastój moczu i pojawienie się wodonercza.

Czy krew w moczu oznacza chorobę? O czym może świadczyć krwiomocz? Więcej dowiecie się z filmu:

Leczenie nowotworu urotelialnego pęcherza moczowego

Wybór odpowiedniego leczenia zależy od wielu czynników, w tym od stopnia zaawansowania i rodzaju guza, zajęcia węzłów chłonnych oraz szybkości rozprzestrzeniania się zmian nowotworowych. Najczęściej stosowanym i najskuteczniejszym rodzajem leczenia jest zabieg chirurgiczny. W niektórych przypadkach wybiera się przezcewkową radykalną elektroresekcję guza. Do zabiegu wykorzystuje się resektoskop zaopatrzony w kamerę. Wprowadza się go do cewki moczowej i dokonuje wycinania chorych tkanek.

Ponadto równocześnie włącza się leczenie adiuwantowe, czyli dodatkowe, podając szczepionki przeciwgruźlicze. Ma to za zadanie wspomóc układ odpornościowy w walce z chorobą. Najpowszechniej wykorzystuje się cytostatyki, np. taksan, antracyklinę i gemcytabinę. W zaawansowanych stadiach choroby lekarze decydują się na usunięcie pęcherza moczowego. Po operacji wprowadza się specjalne cewki połączone z wymiennym workiem, do którego uchodzi mocz. Pacjent przebywa w szpitalu około 2 tygodni, podczas których uczy się postępowania ze stomią.

Aby wydłużyć życie osobom z zaawansowanych stadium raka urotelialnego, stosuje się radioterapię. Pęcherz moczowy naświetla się wówczas promieniami rentgenowskimi. Innym rozwiązaniem jest stosowanie chemioterapii, czyli dożylne podawanie leków przeciwnowotworowych.

Bibliografia

1. Radzisław Kordek, Klasyfikacje nowotworów pęcherza moczowego, „Reports of Practical Oncology and Radiotherapy” 2004, 9(5), s. 173-177.