Stopień zaawansowania raka jelita grubego ocenia się na podstawie klasyfikacji TNM Międzynarodowej Unii do Walki z Rakiem (UICC). Pod uwagę bierze się zmiany nowotworowe w kątnicy, esicy, okrężnicy, odbytnicy i w zagięciu esiczo-odbytniczym. Obecnie wyróżnia się stopnie między 0 a 4. O obecności przerzutów raka jelita grubego mówi sklasyfikowanie pacjenta powyżej stopnia 3. Wówczas dochodzi do zajęcia przez komórki zmienione nowotworowo regionalnych węzłów chłonnych. Stopień 4. świadczy z kolei o występowaniu odległych przerzutów do innych narządów.

Jakie są przerzuty raka jelita grubego?

Na rokowanie raka jelita grubego istotny wpływ ma stopień klinicznego zaawansowania nowotworu. Znacznie gorzej wygląda ono u pacjentów z mikro- i makroprzerzutami, zarówno do węzłów chłonnych, jak i do odleglejszych narządów. To, w jakich organach pojawią się przerzuty, jest zróżnicowane osobniczo i zależy od anatomii i uwarunkowań biologicznych chorego.

Rak jelita grubego daje przerzuty do wątroby u 15–25% pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem. Z racji tego, że krew, która zbiera się przy guzie, początkowo trafia właśnie do wątroby, przerzuty do niej są najczęstsze. Tylko u ¼ chorych możliwe jest zastosowanie radykalnego leczenia chirurgicznego. Z nie mniejszą częstotliwością przerzuty raka jelita grubego lokalizują się w węzłach chłonnych i otrzewnej. Zdarzają się również do płuc, jednakże zazwyczaj mają miejsce w przypadku zmian nowotworowych, zlokalizowanych pierwotnie w odbytnicy. Komórki rakowe wówczas omijają krążenie wątrobowe. Podobny mechanizm dotyczy przerzutów raka jelita grubego do mózgu.

Znacznie rzadziej przerzuty występują w nerkach i nadnerczach. Sporadycznie zdarzają się przerzuty raka jelita grubego do kości.

Jak powstają przerzuty przy raku jelita grubego?

Istnieją trzy sposoby powstawania przerzutów raka jelita grubego. Pierwszą z nich jest droga krwiopochodna. Komórki rakowe transportowane są razem z krwią do organów znajdujących się w bliższych i dalszych odległościach. Tym sposobem mogą kumulować się np. w płucach czy w wątrobie. Drogą chłonną z kolei komórki rakowe przedostają się do węzłów chłonnych. Najczęściej są to te węzły, które znajdują się w okolicy guza. Inną możliwością jest rakowatość otrzewna. Jest to jeden z możliwych sposobów rozprzestrzeniania się raka do gładkiej jamy surowiczej, która buduje jamy brzucha oraz miednicy.

Jak rozpoznaje się przerzuty raka jelita grubego?

Rozpoznanie rodzaju i stopnia zaawansowania przerzutów raka jelita grubego odbywa się za pomocą badań laboratoryjnych. W pierwszej kolejności jest to kolonoskopia. Materiał biologiczny poddawany jest szczegółowej analizie histopatologicznej. Jest to podstawa do oceny histologicznej. Standardowo wykorzystuje się również tomografię komputerową, ultrasonografię endoskopową oraz rezonans magnetyczny. Analiza takiego obrazowania mówi lekarzom nie tylko o wielkości guza i obecności przerzutów, ale i o głębokości nacieku. W przypadku wątpliwości można wykonać jeszcze badania uzupełniające za pomocą pozytonowej tomografii emisyjnej.

W procesie leczenia bardzo ważne jest określenie poziomu markera CEA (antygenu rakowo-płodowego), ponieważ mówi on o możliwości nawrotu choroby.

Objawy przerzutów raka jelita grubego

Przerzuty w przypadku raka jelita grubego są bardzo trudne do zauważenia przez pacjenta. Zmiana rakowa może być niewielkich rozmiarów i tym samym niemożliwa do wyczucia metodą palpacyjną. Zazwyczaj nie daje specyficznych objawów. Jeśli lokalizacja guza jest niekorzystna, może powodować duszności (przerzuty do płuc), żółtaczkę (przerzuty do wnęki wątroby) oraz różnorodne objawy neurologiczne (przerzuty do mózgu). Do tych ostatnich zaliczyć można zaburzenia mowy, widzenia, słuchu, równowagi czy drżenia mięśniowe. Dolegliwości zależą głównie od tego, w którym płacie mózgowym znajdują się komórki rakowe.

Rokowanie przy przerzutach raka jelita grubego

Powodzenie terapii i rokowanie przy występowaniu jakichkolwiek przerzutów raka jelita grubego jest kwestią indywidualną. Jeszcze kilkanaście lat temu stan pacjentów nie poprawiał się i leczono ich paliatywnie. Na chwilę obecną 5-letnie przeżycie 4. stadium raka jelita grubego wynosi około 10%. Dzięki dostępności nowoczesnych form terapii to, co kiedyś nie dawało nadziei na przeżycie, np. przerzuty do otrzewnej, dziś leczy się za pomocą chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii. Jeśli nowotwór wykryto na wczesnym etapie, możliwe jest całkowite wyleczenie. Prowadzenie pacjentów uwzględnia leczenie kompleksowe, które łączy chirurgię, chemioterapię i radioterapię.

Zobacz film: Rak jelita

Bibliografia:

1. Maciej A. Kawecki, Piotr Piasecki. 2017. Przerzuty raka jelita grubego do wątroby – gdzie są granice możliwości terapeutycznych? Onkol Prakt Klin Edu, 3(4):193–197.