Rabarbar rośnie dziko na terenach Azji Środkowej (m.in. w Chinach), skąd w XVI w. (prawdopodobnie za sprawą Marco Polo) został sprowadzony do Europy. Obecnie na świecie znanych jest kilkadziesiąt gatunków tej byliny. Do najbardziej popularnych należą rabarbar ogrodowy, rabarbar kędzierzawy (używane głównie do celów kulinarnych), rabarbar leczniczy (od stuleci wykorzystywany w chińskiej medycynie ludowej, do dziś uznawany przez nią za jedną z podstawowych roślin leczniczych), rabarbar dłoniasty (służący jako roślina lecznicza i ozdobna).

Rabarbar – owoc czy warzywo?

Łodygi rabarbaru, czyli jadalne ogonki liściowe, mają kolory od zieleni po intensywną czerwień. Charakteryzują się cierpkim, kwaskowatym smakiem, ale im są czerwieńsze, tym słodsze. Rabarbaru nie spożywa się na surowo, ale ze względu na walory stanowi on popularny dodatek do ciast (zwłaszcza drożdżowych), świetnie nadaje się na kompot, dżemy, galaretki, wykwintne sosy do mięs. Z rzewienia przygotowuje się także wino. W przetworach łączy się go ze słodkimi owocami – truskawkami, jabłkami, czereśniami. W związku z takimi zastosowaniami w sztuce kulinarnej często pojawia się wątpliwość, czy rabarbar to warzywo czy owoc. Bez względu na jego słodki smak, w znaczeniu botanicznym rzewień jest warzywem.

Warto wiedzieć, że o ile w sztuce kulinarnej zastosowanie znalazły łodygi, medycyna naturalna wykorzystuje głównie korzeń rabarbaru, który ma najwięcej wartości odżywczych. Ceniony jest ze względu na właściwości przeciwbólowe, antyseptyczne, przeczyszczające, rozkurczowe, moczopędne, a także antyrakowe. Z kolei liście rabarbaru są szkodliwe dla zdrowia – zawierają toksyny, które nawet w niewielkich ilościach mogą powodować nudności i wymioty, a w dużej – uszkodzenie wątroby czy nerek.

Uprawa rabarbaru

Rabarbar uprawiać można w polskim klimacie, ponieważ jest odporny na mróz. Na zimę jego nadziemna część zamiera, a wiosną pojawiają się nowe liście. Najlepiej sadzić rabarbar na przełomie września i października, ewentualnie w marcu. Dobrze rozwija się na żyznych, wapiennych, wilgotnych glebach, w słońcu lub półcieniu. Jesienią ziemię warto zasilić kompostem lub obornikiem. Dodatkowo w okresie zbiorów korzystne jest nawożenie rabarbaru azotem. Rzewień kwitnie w maju. Dorasta do około 1,5 metra wysokości. Ogonki liściowe zbiera się od maja do lipca, gdy osiągną minimum 20 cm długości, ale nim staną się gorzkie. Rabarbar należy zrywać, wyłamując łodygi nisko nad ziemią.

Rabarbar – właściwości odżywcze

Rzewień jest nie tylko smaczny, ale i zasobny w substancje odżywcze. W medycynie wykorzystuje się przede wszystkim właściwości rabarbaru leczniczego, tym niemniej popularny rabarbar ogrodowy także stanowi wartościowy składnik diety. Zawiera witaminy C, E i K, kwas foliowy oraz spore ilości prowitaminy A. Zasobny jest w wapń, potas, magnez, fosfor i mangan. Stanowi także źródło cennych dla zdrowia związków organicznych – błonnika, kwasów owocowych (cytrynowego, jabłkowego), polifenoli (m.in. rapontygeniny), garbników, olejków eterycznych.

Rabarbar warto spożywać ze względu na jego właściwości antyoksydacyjne, które roślina zawdzięcza zawartości witamin (C, E, A) i związków polifenolowych. Przeciwutleniacze te zapobiegają szkodliwej aktywności wolnych rodników w organizmie. Hamują procesy kancerogenezy, ograniczają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (np. miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca) i neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera), spowalniają procesy starzenia się. Obecne w rabarbarze antyoksydanty wzmacniają też odporność, wykazują działanie przeciwzapalne i antyalergiczne.

Cennym składnikiem rabarbaru jest błonnik. Wpływa on korzystnie na profil lipidowy krwi (stosunek „dobrego” cholesterolu HDL do „złego” LDL), ułatwia utrzymanie w niej właściwego poziomu glukozy, służy detoksykacji organizmu. Przede wszystkim jednak usprawnia trawienie – reguluje perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom. Z tego względu pomocne jest spożywanie rabarbaru w czasie odchudzania. Dodatkowo zjedzenie obfitującego w błonnik rzewienia na długo zapewnia uczucie sytości, dostarczając zaledwie około 20 kcal w 100 g warzywa.

Przeciwwskazania do spożywania rabarbaru

Rabarbar zawiera kwas szczawiowy, który może mieć negatywny wpływ na organizm. W niewielkich ilościach nie jest szkodliwy dla osób zdrowych. Nie poleca się jednak spożywania warzyw, takich jak rzewień, chorym z dolegliwościami nerek czy dną moczanową. Kwas szczawiowy wiąże bowiem wapń, nie tylko powodując jego niedobory w organizmie, ale i tworząc trudno rozpuszczalny szczawian wapnia, który osadza się (głównie w drogach moczowych) w postaci kamieni. Rzewień jest także niewskazany w diecie osób z chorobami układu pokarmowego. Kwas szczawiowy działa bowiem drażniąco na błonę śluzową. Rabarbar można jeść w ciąży, ale ze względu na fakt, że utrudnia przyswajanie wapnia, należy równoważyć dietę produktami zawierającymi duże ilości tego pierwiastka, np. przetworami mlecznymi.

Przepis na kompot z rabarbaru

Kompot z rabarbaru sam w sobie będzie lekko kwaśny. Dobrze więc dodać do niego jakiś dodatek. Zamiast cukru mogą to być truskawki, słodkie jabłka lub gruszki. 

Przepis na kompot z rabarbaru i truskawek

• 4 łodygi rabarbaru pokrojone w kawałki,
• pół kilograma dojrzałych truskawek bez szypułek,
• woda.

Do zimnej wody dodajemy owoce, doprowadzamy do wrzenia, a następnie na wolnym ogniu gotujemy około 10-15 minut. Do smaku można dodać pasty waniliowej lub cukru waniliowego. 

Ważne! Rabarbar można mrozić, zatem niewykorzystane części mogą poczekać w zamrażarce. 

Przepis na kompot z rabarbaru i cukru

• 500 g rabarbaru,
• 150 g cukru,
• 1.5 l wody,
• 1 łyżka soku z cytryny.

Pokrojony rabarbar wrzuć do garnka razem z cukrem i sokiem z cytryny. Poczekaj, aż rabarbar zacznie puszczać sok - wtedy zalej wszystko wodą, doprowadź do wrzenia i gotuj jeszcze przez około 5 minut. 

Zobaczcie także przepis na kompot z goździków: