Punkty spustowe mogą występować niemal na całym ciele, najczęściej dotyczą jednak dolnej części grzbietu, karku oraz barków. Ból wywołany uciskiem na punkty spustowe często określany jest jako promieniujący, tępy i ciężki do zniesienia.
Co to są punkty spustowe?
Punkty spustowe to skrócona nazwa mięśniowo-powięziowych punktów spustowych (z ang. trigger points). Jest to obszar wyróżniający się zwiększoną wrażliwością na bodźce bólowe. Występuje w obrębie mięśni, w obrębie powięzi lub obu obszarów jednocześnie. Powięź jest swego rodzaju „pajęczyną” oplatającą i podtrzymującą narządy, naczynia krwionośne oraz mięśnie grubą tkanką łączną.
Punkty spustowe bardzo rzadko pojawiają się w skórze, więzadłach, torebkach stawowych, tkance tłuszczowej, ścięgnach oraz w okostnej. Zlokalizowane w wymienionych miejscach, najczęściej są pozbawione charakterystycznego bólu rzutowanego (dolegliwości są odczuwane w innym miejscu niż przyczyna). Ból rzutowany, zwany także bólem udzielonym lub bólem przeniesionym, przez osoby borykające się z problemem punktów spustowych określany jest jako palący, elektryczny, pulsujący, ćmiący, głęboki. W wielu przypadkach objawami towarzyszącymi bólowi rzutowanemu są przykurcze mięśni oraz mrowienie.
Zmiany opisywane jako punkty spustowe są dobrze wyczuwalne podczas badania palpacyjnego, rzadziej (tylko w niektórych miejscach) można je dostrzec gołym okiem. Dotykanie punktów spustowych w wielu przypadkach prowadzi nie tylko do reakcji bólowych, ale nawet reakcji wegetatywnych, w tym najczęściej do nadmiernego pocenia się oraz odruchów wymiotnych.
Zobaczcie, jak powinno się dbać o kręgosłup:
Przyczyny powstawania punktów spustowych
Jak podkreślają fizjoterapeuci oraz lekarze, sam proces powstawania punktów spustowych nie został jednoznacznie wyjaśniony. Uważa się, że punkty spustowe są efektem zaburzeń postawy. Do tego typu nieprawidłowości może dojść np. u osób otyłych, które cierpią na zaburzenia równowagi mięśniowej pomiędzy przednią a tylną stroną ciała. Punkty spustowe u osób z dużą nadwagą i otyłością rozwijają się najczęściej w obrębie pleców. Za powstawanie punktów spustowych może być także odpowiedzialna nieprawidłowa czynność poszczególnych narządów, takich jak wątroba, trzustka, jelita, oraz różnego rodzaju zaburzenia metaboliczne. Wśród czynników ryzyka zalicza się przeciążenia mięśni, m.in.: wady postawy, długotrwałe pozostawanie w jednej pozycji, dysproporcje mięśniowe. Zdarza się, że punkty spustowe są spowodowane długotrwałym stresem, nadmierną pobudliwością mięśni lub uszkodzeniami mięśni.
Mapa punktów spustowych
Punkty spustowe mogą dotyczyć wielu miejsc i rozwijać się w obrębie każdego mięśnia. Jak wskazują fizjoterapeuci, punkty spustowe pojawiają się najczęściej:
- w obrębie karku – zwłaszcza u osób pracujących przy biurku, którzy trzymają głowę pochyloną do przodu. w obrębie barków – wywołują znaczną bolesność, najczęściej tworzą się w tylnej części,
- w okolicach dolnej części grzbietu – bywają bardzo bolesne, uniemożliwiają schylanie się oraz wywołują ograniczenie ruchomości,
- na pośladkach – dotyczą zazwyczaj mięśnia pośladkowego średniego, mięśnia gruszkowatego,
- w okolicach górnej części grzbietu – jedne z najczęstszych lokalizacji punktów spustowych, osoby ze zmianami w tym obrębie mają bardzo często kłopot z dokładnym zlokalizowaniem miejsca bólu,
- w obrębie szyi – w tym przypadku punkty spustowe lokalizują się zazwyczaj pod żuchwą i w jej okolicach.
Ponadto punkty spustowe mogą rozwijać się w pozostałych częściach ciała, takich jak okolice pach, pachwin, łydek, ud, mięśni zlokalizowanych wzdłuż kręgosłupa.
Terapia i masaż punktów spustowych
Istnieje wiele metod leczenia punktów spustowych. Jeśli dolegliwości nie są zbyt poważne, można zastosować autoterapię, polegającą na delikatnym uciskaniu bolesnych miejsc. Gdy jest to możliwe, punkty spustowe można uciskać za pomocą piłki tenisowej, butelek z wodą oraz innych przedmiotów umożliwiających masaż. Jeżeli punkty spustowe wywołują silniejszy ból, należy udać się do lekarza lub fizjoterapeuty – być może konieczne jest rozpoczęcie rehabilitacji. Poprawa jest możliwa po seriach zabiegów – masażach zmienionych miejsc lub kuracji zastrzykami.
Masaż punktów spustowych polega na tzw. wyłączeniu mięśni, na których punkty spustowe się rozwijają. Wyłączenie polega na chwilowym zaprzestaniu kurczenia się mięśni. W leczeniu punktów spustowych wykonuje się intensywny, a nierzadko bardzo bolesny, masaż. Jeśli po masażu nie widać poprawy, powinno się zastosować leczenie w formie zastrzyków zawierających środek znieczulający. Jest to bardzo skuteczna metoda, która poza uśmierzeniem bólu prowadzi do wypłukania szkodliwych metabolitów oraz kwasu mlekowego z punktów spustowych, co w konsekwencji prowadzi do ustąpienia dolegliwości.
Zobaczcie proste ćwiczenia dla pracowników biurowych: