Choć leczenie szczeliny odbytu zwykle jest zachowawcze, to zdarza się, że w niektórych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. W takim przypadku guzek wartowniczy jest zwykle usuwany wraz z całą zmianą.

Czym jest guzek wartowniczy?

Guzek wartowniczy odbytu to powiększony fałd skórny występujący na brzegu odbytu. Powstaje w wyniku wielokrotnego nawracania szczeliny odbytu u około 40% cierpiących pacjentów. Jego wytworzenie jest reakcją obronną organizmu na przewlekle występujący stan zapalny. Guzek wartowniczy jest strukturą wyczuwalną przez pacjenta, często postrzeganą przez niego jako hemoroid. Dotyka najczęściej osób młodych, w wieku od 20 do 40 lat, zarówno mężczyzn, jak i kobiety.

Obok guzka wartowniczego pojawia się brodawka wartownicza, która nie jest zauważalna przez pacjenta ze względu na głębsze położenie wewnątrz odbytu.

Zobaczcie, skąd się biorą hemoroidy:

Przyczyny powstania guzka wartowniczego

Obecność guzka wartowniczego można zauważyć w chorobie zwanej szczeliną odbytu. Jest to schorzenie definiowane jako wąski, płytki ubytek błony śluzowej kanału odbytu. Wyróżnia się dwie postaci tej choroby: ostrą oraz przewlekłą.

Szczelina odbytu ostra powstaje nagle podczas oddawania twardego kału, natomiast przewlekła – jako następstwo nadkażenia i utrzymywania się przewlekłego stanu zapalnego. Obecność guzka wartowniczego świadczy o występowaniu tej drugiej postaci.

Wydaje się, że głównym powodem powstania szczeliny odbytu jest występowanie przewlekłych zaparć, co przekłada się na upośledzenie przepływu włośniczkowego oraz niedokrwienie tego obszaru przewodu pokarmowego. Ubytek w błonie śluzowej znajdujący się w tym miejscu ma gorsze warunki do gojenia się. Błędne koło polega na pojawieniu się bólu związanego z obecnością szczeliny odbytu, który powoduje zwiększone napięcie zwieraczy. Ono z kolei zmniejsza przepływ krwi w okolicy rany i jest głównym czynnikiem patofizjologicznym, który doprowadza do powstania przewlekłej postaci schorzenia i pojawienia się guzka wartowniczego.

Guzek wartowniczy a inne objawy szczeliny odbytu

Typowe inne niż guzek wartowniczy objawy szczeliny odbytu mogą być bardziej uciążliwym problemem dla pacjenta. Dolegliwością dominującą jest ból w odbycie występujący w trakcie oddawania stolca i nawet do kilku godzin po nim, uniemożliwiający prawidłowe, codzienne funkcjonowanie, w tym siadanie czy jeżdżenie na rowerze. Częste jest również krwawienie, zwykle ograniczone do niewielkiej ilości żywoczerwonej krwi obecnej na papierze toaletowym przy podcieraniu się. Pacjent może skarżyć się również na świąd okolicy odbytu oraz pojawianie się patologicznej wydzieliny – tzw. mokrego odbytu.

Leczenie szczeliny odbytu

Terapia schorzenia jest często trudna i wymaga cierpliwości oraz systematyczności w wypełnianiu zaleceń lekarskich. Szczelina odbytu goi się zwykle przy zastosowaniu leczenia zachowawczego, polegającego na likwidacji napięcia mięśnia zwieracza odbytu.

Większość przypadków ostrej szczeliny odbytu leczy się przy stosowaniu diety bogatoresztkowej zmniejszającej zaparcia, leków zmiękczających stolec (laktulozy, parafiny) oraz nasiadówek w ciepłej wodzie, które oprócz wspomagania gojenia łagodzą dolegliwości bólowe. Dodatkowo do terapii można dołączyć maści z nitrogliceryną lub lidokainą oraz czopki przeciwbólowe. Przydatne może okazać się także stosowanie zastrzyków z toksyny botulinowej zmniejszającej napięcie zwieraczy. Jeśli doszło do powstania guzka wartowniczego, może on z czasem się wchłonąć, nie pozostawiając po sobie żadnego śladu. Zalecana jest zwykle postawa wyczekująca.

Zabieg chirurgiczny zarezerwowany jest jedynie dla przypadków opornych na leczenie zachowawcze, gdyż może wiązać się z uszkodzeniem struktur pozwalających na prawidłowe funkcjonowanie odbytu. Operacja polega na podłużnym wycięciu szczeliny wraz z nacięciem zwieracza zewnętrznego oraz usunięciem guzka wartowniczego. Niestety w 10% dochodzi do powstania powikłań w postaci nietrzymania płynnego stolca oraz gazów.

Niestety nawet po skutecznej terapii zachowawczej szczeliny po jej obecności może pozostać pamiątka w postaci guzka wartowniczego odbytu. Leczenie samej zmiany skórnej polega na usunięciu chirurgicznym, choć nie jest konieczne, jeśli nie stanowi uciążliwego defektu kosmetycznego. Jeśli guzek wartowniczy nie jest problemem dla pacjenta, może on pozostać bez interwencji, gdyż nie wiąże się z żadnymi powikłaniami. Jego obecność nie doprowadza do powstawania nowotworów.

Bibliografia:

1. Noszczyk W. Chirurgia. Repetytorium. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.