Przeszczep macicy nadal stanowi w społeczeństwie bardzo kontrowersyjną kwestię. Zdaniem niektórych ta procedura medyczna budzi zastrzeżenia prawne, etyczne i medyczne. Transplantacje narządów rozrodczych lub ich fragmentów w Polsce nie są możliwe. Obowiązująca w kraju tzw. ustawa transplantacyjna nie reguluje spraw związanych z przeszczepianiem narządów rozrodczych. Transplantacja macicy w połączeniu z zapłodnieniem in vitro i transferem zarodków mogłaby diametralnie zmienić problem niepłodności.
Czy przeszczep macicy jest możliwy w Polsce?
Przeszczep macicy w Polsce nie jest możliwy. Brak jest jakichkolwiek doniesień na temat prowadzenia badań w tym temacie w polskich jednostkach. W 2016 roku do Ministra Zdrowia skierowano petycję zwracającą uwagę na brak regulacji prawnych dotyczących transplantacji narządów rozrodczych, w tym macicy. W petycji wskazano, że w Polsce może być nawet 500 potencjalnych kandydatek do przeszczepu – kobiet bez macicy lub z wadami macicy uniemożliwiającymi posiadanie dziecka. Aktualnie obowiązująca w kraju tzw. ustawa transplantacyjna nie reguluje spraw związanych z przeszczepianiem narządów rozrodczych.
Jak wygląda kwestia przeszczepu macicy za granicą?
Próby przeszczepiania macicy podejmowano początkowo na zwierzętach. Najpierw udało się uzyskać potomstwo u myszy i małp z przeszczepionymi macicami. Od kilku lat media informują o zabiegach przeszczepiania macicy u kobiet. Pierwszy z nich miał miejsce w 2000 roku w Arabii Saudyjskiej. Narząd pochodził od żywej dawczyni. Niestety po 3 miesiącach został usunięty z powodu zakrzepu w naczyniach krwionośnych zaopatrujących macicę w krew. W 2011 roku w Turcji zespół lekarzy z Akdeniz University Hospital w Antalji przeszczepił macicę 21-letniej kobiecie, a dawcą była niespokrewniona osoba zmarła. W 2013 roku ogłoszono, że pacjentka zaszła w ciążę w wyniku sztucznego zapłodnienia. Niestety poroniła w 8 tygodniu ciąży.
Bardzo dobre efekty uzyskano w Szwecji, gdzie kobieta po przeszczepieniu narządu od żywego dawcy urodziła w wyniku cesarskiego cięcia zdrowe dziecko. Pierwszy taki przypadek miał miejsce w 2014 roku. 36-letnia wówczas Szwedka z przeszczepioną macicą urodziła dziecko w 31. tygodniu ciąży, które ważyło prawie 1,8 kg. Lekarze ze szpitala uniwersyteckiego w Göteborgu przeszczepili jej narząd od 61-letniej znajomej, która 7 lat wcześniej przeszła menopauzę. Prestiżowe czasopismo medyczne „Lancet” poinformowało, że matka wyszła ze szpitala 3 dni po porodzie, a jej syn opuścił oddział noworodkowy 7 dni później.
Głównymi badaczami prowadzącymi badania w zakresie przeszczepu macicy są dr Giuseppe del Priore z Downtown Hospital w Nowym Jorku i profesor Mats Braennstroem, specjalista od ginekologii i położnictwa na uniwersytecie w Göteborgu. Badania w tym temacie prowadzą także naukowcy w Wielkiej Brytanii, Japonii, Francji, Holandii, Rosji, Australii, Kanadzie, Indiach, Czechach oraz na Węgrzech.
Kontrowersje wokół przeszczepu macicy
Metoda ta może doprowadzić do posiadania dziecka, ale nie ma na to gwarancji. Ciąże powstałe po przeszczepie macicy zaliczane są do grupy ciąż wysokiego ryzyka i są obarczone wysokim prawdopodobieństwem poronienia.
Istnieje dużo zastrzeżeń dotyczących natury etycznej. Przede wszystkim nie jest to zabieg terapeutyczny czy ratujący życie. Macica nie należy do organów krytycznych – można bez niej żyć. Kolejny problem stanowi kwestia dawstwa narządu. Jeśli pobierany jest od żywej dawczyni, wiąże się to z dużym zagrożeniem dla jej zdrowia, a nawet życia. Uzasadnione etycznie mogłoby być jedynie pobranie macicy od zmarłej kobiety. Zdania co do tego są podzielone. Według jednych przeszczep od żywej dawczyni jest skuteczniejszy, gdyż macica jest w lepszym stanie i ma większą zgodność immunologiczną. Zdaniem innych użycie organu od martwego dawcy wiąże się z możliwością przeszczepienia także dodatkowych tkanek i ważnych naczyń krwionośnych, które ułatwiają bezpieczne donoszenie ciąży. Przeszczepianie macicy może być zatem punktem wyjścia do komercjalizacji prokreacji ludzkiej. Obawy budzi też możliwość przeszczepu macicy mężczyźnie.
Na czym polega przeszczep macicy? Jakie są wskazania do zabiegu?
W większości dotychczasowych przypadków chore kobiety otrzymywały macicę od swoich matek i innych spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych kobiet. Operacja pobrania macicy trwała około 5 godzin, a około 8 godzin zajęło przeszczepienie jej drugiej kobiecie.
Żeby zapobiec odrzuceniu przeszczepu, konieczne jest długotrwałe stosowanie silnych leków immunosupresyjnych. Niestety w wyniku ich zażywania nierzadko po urodzeniu dziecka macica musi zostać usunięta. Podczas operacji nie jest możliwe połączenie jajowodów z macicą, więc kobiety nie są w stanie zajść w ciążę w sposób naturalny. Jedynym sposobem jest zapłodnienie in vitro.
Wśród wskazań do przeszczepu tego narządu wymienia się brak macicy – utratę na skutek choroby nowotworowej (rak szyjki macicy) lub gdy w wyniku wady wrodzonej nie wykształciły się drogi rodne w trakcie rozwoju płodowego. Szczególne miejsce ma zespół Mayera-Rokitansky’ego-Küstera-Hausera (MRKH), czyli wrodzony brak pochwy i macicy (ewentualnie występowanie macicy w szczątkowej formie), z zachowaniem budowy i funkcji jajników. Zabiegom mogą być poddane tylko kobiety nieobciążone dodatkowymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca lub choroby prowadzące do trwałych uszkodzeń w systemie naczyniowym, a także immunosupresja.
Bibliografia:
1. Favre-Inhofer A., Rafii A., Carbonnel M., Revaux A., Ayoubi J.M., Uterine transplantation: review in human research, “Journal of Gynecology Obstetrics and Human Reproduction”, 2018, 18, s. 30110-30117.
2. Zaami S., Marinelli E., di Luca N.M., Montanari Vergallo G., Ethical and medico-legal remarks on uterus transplantation: may it solve uterine factor infertility?, “European Review for Medical and Pharmacological Sciences”, 2017, 21(22), s. 5290-5296.
3. Flyckt R.L., Farrell R.M., Perni U.C., Tzakis A.G., Falcone T., Deceased Donor Uterine Transplantation: Innovation and Adaptation, “Obstetrics & Gynecology”, 2016, 128(4), s. 837-842.