W nowotworach, takich jak czerniak, rak sutka czy rak płuc, przerzuty do mózgu objawiają się najczęściej. Do typowych dolegliwości należą: nudności, wymioty, bóle głowy oraz zaburzenia neurologiczne.

Przerzuty do mózgu – w jakich chorobach się pojawiają?

Przerzuty do mózgu to najczęstsze powikłanie choroby nowotworowej – szacuje się, że dotyczą od 20 do 40% chorych. Nieprawidłowe komórki przedostają się z ogniska pierwotnego do ośrodkowego układu nerwowego drogą naczyń krwionośnych, gdzie namnażają się, tworząc nową zmianę.

Zmiany mogą pojawiać się niemal we wszystkich nowotworach złośliwych. Najczęściej obserwuje się przerzuty do mózgu u chorych na raka płuc (drobnokomórkowy rak płuca to najczęstsze rozpoznanie histologiczne). Na drugim miejscu plasują się rak sutka i jelita grubego. Przerzuty do mózgu dość często pojawiają się w czerniaku oraz w raku nerki.

Miejsca, w których dojdzie do rozwinięcia się zmian, zależą od typu nowotworu. Przerzuty czerniaka do mózgu najczęściej lokalizują się w płatach skroniowych i czołowych, natomiast raka niedrobnokomórkowego płuca – w płatach potylicznych. W przypadku raka sutka przerzuty do mózgu zwykle rozwijają się u chorych z cechą HER2 w badaniach molekularnych.

Przykładem zmiany, która może imitować przerzuty do mózgu jest chłoniak.

Zobacz także: Rodzaje, rokowania i leczenie nowotworów złośliwych

Przerzuty do mózgu – objawy

W przypadku stwierdzenia obecności przerzutów do mózgu niezbędna jest szybka interwencja ze względu na możliwość pojawienia się objawów neurologicznych oraz zaburzeń związanych ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego i bezpośrednim zagrożeniem życia. Zmiany rosną szybko, dając o sobie znać, a okres bez dolegliwości jest krótki. Czasami objawy przerzutów do mózgu pojawiają się szybciej niż te wywołane przez ognisko pierwotne.

Główne objawy występujące przy przerzutach do mózgu to:

• bóle głowy,

• nudności, wymioty,

• zaburzenia psychiczne,

• drgawki,

• dolegliwości zależne od lokalizacji – tzw. objawy ogniskowe – niedowłady, zaburzenia czucia, problem z oddawaniem moczu oraz stolca, zaburzenia w zakresie funkcjonowania zmysłów, najczęściej problemy z widzeniem.

Zaobserwowanie nowych objawów neurologicznych jest wskazaniem do wykonania badań obrazowych. W dolegliwościach wymagających szybkiej interwencji wskazana jest tomografia komputerowa (TK), natomiast metodą diagnostyczną z wyboru w przypadkach stabilnych jest rezonans magnetyczny (MRI) z kontrastem. Przy podejrzeniu przerzutów do mózgu wykonuje się również cytologię płynu mózgowo-rdzeniowego, w którym zaobserwować można komórki nowotworowe.

W przypadku drobnokomórkowego raka płuc przerzuty do mózgu objawiają się równolegle do dolegliwości pierwotnego ogniska lub przed nimi. Z tego względu zawsze przy podejrzeniu tej choroby już na samym początku wykonuje się badania obrazowe.

Zobacz film i dowiedz się więcej o pracy mózgu i nowotworach, które mogą się rozwinąć w jego obrębie:

Przerzuty do mózgu – leczenie

Strategią leczniczą w przerzutach do mózgu jest terapia objawowa oraz radykalna. W celu łagodzenia dolegliwości stosuje się kortykosteroidy zmniejszające obrzęk mózgu, preparaty przeciwdrgawkowe oraz inne metody łagodzące deficyty neurologiczne.

Podjęcie terapii przyczynowej w przypadku obecności przerzutów w mózgu zależy od takich czynników, jak ich ilość, umiejscowienie, wielkość oraz stan ogólny chorego, a także typ histologiczny nowotworu. W tym celu wykorzystuje się radioterapię, chirurgię oraz chemioterapię.

Mnogie objawowe zmiany są poddawane napromienianiu na cały obszar mózgu (WBRT). Wydaje się jednak, że takie postępowanie nie zawsze jest skutecznie i coraz częściej się od niego odstępuje. Największe korzyści z leczenia odnoszą pacjenci cierpiący na drobnokomórkowego raka płuc.

Najbardziej preferowana metoda leczenia przerzutów do mózgu – radioterapia stereotaktyczna – jest skuteczna w przypadku pojedynczych zmian u chorych w dobrym stanie ogólnym. Zamiennie wykonuje się także zabiegi neurochirurgiczne. Chemioterapia natomiast odgrywa rolę jedynie w przypadku nawrotu przerzutów do mózgu.

Przerzuty do mózgu – rokowania

Stwierdzenie przerzutów do mózgu w wyniku choroby nowotworowej jest rozpoznaniem poważnym, źle rokującym dla pacjenta. Bez podjęcia odpowiedniej terapii długość życia od momentu diagnozy szacuje się na 1–2 miesiące.

W przypadku agresywnego leczenia przerzutów do mózgu czas przeżycia wydłuża się o ponad rok. Odsetek osób, które dotrwają do 5 lat od terapii, jest wciąż bardzo niski, choć ciągły postęp medycyny daje szansę na poprawę rokowania w przyszłości.

Bibliografia:

1. Jenkinson M.D., Management of cerebral metastasis: Evidence-based approach for surgery, stereotactic radiosurgery and radiotherapy. European Journal of Cancer, 2011; 47: 649–655.

2. Nguyen T., Przerzuty do mózgu. Neurologia po Dyplomie 2010; 5 (6): 68–80.

3. Pazdur R., Nowotwory złośliwe – postępowanie wielodyscyplinarne. Tom 2. Czelej. Lublin 2012, 445–447.