Pronacja kończyn to naturalny ruch zachodzący w stawie skokowym, łączącym kości podudzia ze stopami, oraz w stawie łokciowym, stanowiącym łącznik między ramieniem a przedramieniem. W pierwszym przypadku niewłaściwa pronacja może prowadzić do destabilizacji stopy, a także problemów z biodrami czy kolanami. Z kolei nadmierna pronacja stawu łokciowego, czyli nadmierny obrót do wewnątrz względem długiej osi ręki, skutkuje często kontuzjami łokcia.
Pronacja stopy
Pronacja stopy, czyli kombinacja nawracania, zgięcia grzbietowego i odwiedzenia, jest zjawiskiem dość powszechnym. Nie zawsze powinna stanowić powód do niepokoju, ponieważ w normalnych warunkach skierowany do wewnątrz ruch obrotowy pozwala na poruszanie się po różnych typach nawierzchni, a także amortyzuje i zabezpiecza staw skokowy przed wstrząsami czy ewentualnymi urazami.
Problemem staje się nadmierna pronacja, obserwowana często u osób trenujących bieganie. Podczas aktywności stopa uderza piętą o podłoże, a następnie palce obracają się lekko w przód, a łuk stopy kieruje się do środka. Podczas tego ruchu wysklepienie stopy powinno obniżać się tylko nieznacznie. W przypadku nadmiernej pronacji wysklepienie obniża się zbyt mocno, zmieniając ustawienie stopy (jej łuk kieruje się do środka). Z czasem prowadzi to do powstawania stanów zapalnych ścięgna oraz otaczających je tkanek, a co się z tym wiąże – do silnych dolegliwości bólowych.
Nieprawidłowe rozłożenie ciężaru ciała w wyniku pronacji stopy może skutkować rozwojem kościstej narośli, zwanej ostrogą piętową, wywołującej ostry ból, szczególnie w podeszwowej części pięty, zazwyczaj najsilniej odczuwany po odpoczynku lub rano, po wstaniu z łóżka. Wykonanie kilku kroków zazwyczaj pomaga w złagodzeniu dolegliwości.
Pronacja i supinacja
Pronacja i supinacja to dwa rodzaje ruchów stopy. W przypadku supinacji podczas kontaktu stopy z podłożem, zamiast ruchu do wewnątrz, mającego zamortyzować wstrząsy, następuje obrót w przeciwną stronę. Gdy supinacja jest nadmierna, może dojść do skręcenia stawu skokowego, zwłaszcza podczas uprawiania sportu. Długotrwale utrzymująca się nieprawidłowość powoduje także dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa, pośladków oraz ud.
Nadmierna pronacja może przyspieszać kontuzje nie tylko stopy, ale również innych części kończyny dolnej czy bioder. Czasami prowadzi np. do uszkodzenia mięśnia piszczelowego tylnego, co przejawia się zwykle bólem w okolicy kostki przyśrodkowej. Pronacja stopy wpływa też na nieprawidłowe ułożenie osi kolana i przemieszczenie się rzepki, a w konsekwencji pojawienie się dolegliwości bólowych w stawie rzepkowo-udowym, szczególnie u osób ze zbyt dużą masą ciała.
Buty do biegania a pronacja
Szukając właściwych butów do biegania, warto na początku określić, w jaki sposób układa się stopa. Może być ona neutralna, pronująca lub supinująca. Pierwsza ma prawidłowo zbudowane podbicie, a ciężar rozkłada się równomiernie od pięty do palców. Nadmierne wychylenie wewnętrzne stawu skokowego w stosunku do piszczela oznacza pronację stopy, co często jest powiązane z niskim podbiciem i skłonnością do płaskostopia – bardzo powszechnej deformacji polegającej na obniżeniu lub całkowitym zaniku wysklepienia stopy.
Pronacja wymaga odpowiednio dobranych butów do biegania, ponieważ w przeciwnym razie może stać się przyczyną bólu stóp, stawów skokowych czy kolanowych, a nawet bioder lub kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Osoby z nadmierną pronacją często skarżą się na bóle piszczeli i przeciążenia mięśnia piszczelowego przedniego. Potrzebują obuwia specjalnie wzmocnionego z wewnętrznej strony (np. twardą pianką).
Biegacze z nadmierną supinacją, czyli wysokim podbiciem i zbyt dużym odchyleniem stawu skokowego na zewnątrz w stosunku do piszczela, podczas uprawiania sportu są bardziej narażeni na skręcenia stawu skokowego, zmniejszoną amortyzację wstrząsów oraz przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego. Zaleca im się buty do biegania z dużą amortyzacją oraz dobrze stabilizującą cholewką.
Pronacja – dobór wkładki
Pronacja czy supinacja stopy mogą zostać skorygowane przez odpowiednie ćwiczenia mięśni stopy i właściwą technikę biegu (pierwszy kontakt z podłożem powinno mieć śródstopie). Niekiedy zaleca się też noszenie wkładek na pronację, które zapewniają prawidłowe ułożenie stopy poprzez podparcie jej zewnętrznej części.
Pronacja przedramienia
Pronacja przedramienia i ręki zdarza się rzadziej niż w przypadku stawu skokowego. Nadmierna pronacja może wywoływać m.in. schorzenie nazywane łokciem tenisisty. Jego cechą charakterystyczną jest odczuwanie bólu w momencie napinania mięśni prostowników nadgarstka w miejscu ich przyczepu proksymalnego, tzn. bocznym nadkłykciu kości ramiennej. Niekiedy promieniuje on do okolicy nadkłykcia bocznego bądź dłoni.