Niektóre osoby, np. podejmujące ryzykowne kontakty seksualne, są szczególnie narażone na zakażenie HIV. Współcześnie zdrowi mężczyźni i kobiety z grupy ryzyka mogą poddać się profilaktyce przedekspozycyjnej (PrEP), polegającej na zastosowaniu leków antyretrowirusowych, znacząco zmniejszających prawdopodobieństwo zachorowania.
Czym jest PrEP?
Zakażenie wirusem ludzkiego niedoboru odporności (HIV) to wciąż narastający problem mimo coraz szerszej wiedzy o sposobach ochrony przed nim oraz wielu podejmowanych badań na temat jego leczenia. Bardzo duże znaczenie ma edukacja pacjentów oraz odpowiednie postępowanie profilaktyczne. Stosunkowo nowym odkryciem, zyskującym coraz większą popularność, jest profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV (PrEP, ang. pre-exposure prophylaxis). Polega na stosowaniu leków antyretrowirusowych, skierowanych przeciwko wirusowi HIV w celu uniknięcia zakażenia.
Przeprowadzone badania naukowe wykazały, że profilaktyka (stosowana przewlekle lub jedynie doraźnie) podczas stosunków seksualnych jest bezpieczniejsza oraz bardziej skuteczna w porównaniu z używaniem samych prezerwatyw. Szacuje się, że zmniejszenie ryzyka zakażenia utrzymuje się na poziomie aż 86%. W Polsce PrEP nie jest jeszcze popularne ze względu na brak refundacji i konieczność pokrywania kosztów przez pacjentów.
Zobacz także: Kabotegrawir - lek, który w końcu pokona wirusa HIV?
Na czym polega PrEP?
Profilaktyka przedekspozycyjna HIV polega na stosowaniu leków antyretrowirusowych przez osoby dotychczas zdrowe, niezakażone wirusem. Obecnie uważa się, że ryzyko zakażenia najkorzystniej zmniejszają tenofowir (TDF) lub połączenie TDF z emtrycytabiną (FTC). Istnieją dwie główne strategie profilaktyki. Jedną z nich jest przewlekłe stosowanie leku TDF-FTC raz dziennie. Drugą strategią jest doraźne zażywanie tabletek jedynie przed stosunkiem uważanym za ryzykowny i po nim. Ten wariant dotyczy jednak tylko stosunków analnych. By zapewnić skuteczność leczenia, środki muszą być przyjmowane regularnie. U kobiet odbywających stosunki pochwowe lek zaczyna być skuteczny dopiero po 3 tygodniach terapii. W przebiegu PrEP pacjent powinien podlegać kontroli co najmniej raz na 3 miesiące. Profilaktykę przedekspozycyjną HIV planuje się na okres, w którym istnieje zagrożenie zakażeniem, a o jej przerwaniu decyduje lekarz.
Jak się chronić przed wirusem HIV i jak wygląda leczenie osób zakażonych? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Wskazania do PrEP
PrEP może być przeprowadzone u osób, które są narażone na zakażenie HIV, a z różnych przyczyn nie są w stanie stosować się do ogólnych zasad profilaktyki, takich jak używanie prezerwatyw, unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, wierność w stosunku do swojego partnera seksualnego. Grupami, które mogą odnieść szczególną korzyść z terapii przedekspozycyjnej, są przede wszystkim: mężczyźni homoseksualni oraz biseksualni, osoby heteroseksualne mające wielu partnerów seksualnych, pary o mieszanym statusie serologicznym. Kolejną ważną grupą są narkomani stosujący substancje dożylne. O zwiększonym ryzyku zakażenia wirusem może świadczyć niedawne przebycie choroby przenoszonej drogą płciową.
Kwalifikacje do rozpoczęcia PrEP
Osoby, u których zdecydowano o rozpoczęciu profilaktyki przedekspozycyjnej HIV, muszą zostać poddane szeregowi badań, mających na celu kwalifikację lub dyskwalifikację do terapii.
Przed rozpoczęciem PrEP konieczne jest:
- wykonanie badania serologicznego czwartej generacji – anty-HIV/p24, które musi być powtórzone po miesiącu,
- potwierdzenie istnienia szczególnego ryzyka zakażenia wirusem HIV,
- wykluczenie choroby retrowirusowej,
- wykluczenie zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) lub w razie konieczności zaszczepienie się przed nim,
- wykluczenie zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV),
- wykonanie diagnostyki w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową,
- wykonanie morfologii krwi oraz ogólnych badań biochemicznych w celu oceny funkcjonowania narządów, takich jak nerki czy wątroba.
Zagrożenia związane z PrEP
Nie u wszystkich pacjentów profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV okaże się skuteczna. Istnieją szczepy wirusów, które są oporne na podawane w schematach leki, na szczęście równoczesna oporność zarówno na TDF i FTC zdarza się bardzo rzadko. Takim sytuacjom zapobiega się monitorowaniem lekooporności oraz regularnym zażywaniem preparatów antyretrowirusowych. Inną grupą pacjentów, u których może wytworzyć się oporność, są osoby zakażone HIV, znajdujące się w ostrej chorobie retrowirusowej, u których rozpoczęto terapię przedekspozycyjną. Konieczne jest zatem wykonanie szeregu badań oraz poddanie się kwalifikacji i udzielenie lekarzowi wszystkich niezbędnych informacji, o które prosi.
Zobacz także: Najczęściej spotykane choroby weneryczne – kiła, rzeżączka, chlamydioza
Bibliografia:
1. Molina J.M., Capitant C., Spire B. i wsp.: On-demand posteexposure prophylaxis in men at high risk for HIV 1 infection. NEJM, 2015; 12 (2)
2. Weis J.F., Baeten J.M., Connor O. i wsp.: Preexposure prophylaxis-selected drug resistance decays rapidly after drug cessation. AIDS. 2016; 30: 31–35.
3. Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS 2016.