Powikłania po półpaścu to najczęściej przewlekły ból, tzw. neuralgia, dokuczliwy świąd oraz blizny. Ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z wiekiem (szczególnie po ukończeniu 85. roku życia), a także u osób z obniżoną odpornością. Największe prawdopodobieństwo pojawienia się powikłań półpaśca występuje w jego odmianie usznej i półpaścu ocznym.

Neurologiczne powikłania po półpaścu

Półpasiec jest schorzeniem wywołanym przez wirusa Varicella zoster, a jego najczęstszymi objawami są: uczucie pieczenia, mrowienia i świąd skóry. Wirus ten wykazuje znacznie większe powinowactwo w stosunku do ośrodkowego układu nerwowego niż do pozostałych układów ludzkiego organizmu. Neurologicznym powikłaniem po półpaścu jest neuralgia półpaścowa. Chory może odczuwać ciągły i bardzo nieprzyjemny ból, mający charakter permanentny lub wyzwalany określonymi bodźcami dotykowymi. Powikłania chorobowe po półpaścu mają tendencję do nawracania nawet kilka lat po pełnym wyzdrowieniu. Niesymetrycznie rozmieszczone, bolesne pęcherzyki na skórze pojawiają się głównie na klatce piersiowej osoby chorej. Mogą również pojawić się zaburzenia ruchowe, w tym niedowłady. Nieprawidłowo leczony lub w ogóle nieleczony półpasiec często prowadzi do powikłań w postaci aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Patologiczne zmiany pojawiają się w płynie mózgowo-rdzeniowym i często ustępują samoistnie. Istnieje też ryzyko przewlekłego zapalenia mózgu, które jest bardzo ciężkim rodzajem powikłania i może prowadzić nawet do zgonu. Ryzyko to jest zwiększone u osób z upośledzeniem układu odpornościowego, w tym nosicieli wirusa HIV. Z tych samych powodów może dojść również do zapalenia rdzenia kręgowego, w tym połowicznego uszkodzenia struktury.

Jedną z odmian półpaśca jest postać oczna. Powikłaniem po półpaścu ocznym jest nerwoból mogący trwać nawet wiele lat po zagojeniu się zmian skórnych. Niebezpieczną konsekwencją może być również zapalenie rogówki, spojówki, nerwu wzrokowego oraz błony naczyniowej oka. Najpoważniejszym powikłaniem jest jaskra, a w skrajnych przypadkach udar mózgu. Postać uszna choroby przebiega z zajęciem wnętrza ucha, małżowiny usznej i jej okolic. Powikłania po półpaścu usznym to niedowład nerwu twarzowego oraz częściowa lub całkowita utrata słuchu.

W każdym z wyżej wymienionych odmian półpaśca pojawić się może powikłanie w postaci świądu poherpetycznego.

Inne powikłania półpaśca

Istnieje możliwość rozwinięcia się powikłań o ciężkim przebiegu klinicznym. Obserwuje się wtedy postać krwotoczną i zgorzelinową. W pierwszym przypadku dochodzi do wylewów do skóry, w drugim natomiast pojawiają się owrzodzenia o charakterze zgorzelinowym. Do późnych powikłań zalicza się bakteryjne nadkażenia skóry wywoływane przez gronkowce, rzadziej przez paciorkowce.

Powikłania półpaśca a śmiertelność

Rocznie odnotowuje się w Stanach Zjednoczonych ok. 100 zgonów spowodowanych powikłaniami po półpaścu. Najczęściej są to przypadki seniorów lub osób z zaburzoną odpornością. W Polsce zgonów jest znacznie mniej – około kilku rocznie.

Czynniki ryzyka półpaśca

Prawdopodobieństwo pojawienia się półpaśca związane jest z wcześniejszym zakażeniem wirusem ospy wietrznej. Znacznie rzadsze przypadki dotyczą skutków ubocznych po szczepieniu przeciwko ospie wietrznej. Obecnie szacuje się, że większość populacji po 40. roku życia cierpiała w przeszłości na ospę wietrzną, co oznacza, że są oni narażeni na półpasiec.

Ponieważ w Polsce niemal cała populacja po 40. roku życie przeszła ospę wietrzną, w praktyce wszystkie te osoby są narażone na wystąpienie półpaśca. To nie jedyny czynnik, który wpływa na zwiększenie ryzyka. Nie mniejsze znaczenie ma bardzo zaawansowany wiek. U seniorów powyżej 85. roku życia prawdopodobieństwo zachorowania wynosi 50%. Z tego powodu osoby starsze, u których pojawi się to schorzenie, wymagają hospitalizacji. Tylko w ten sposób można zmniejszyć ryzyko groźnych dla zdrowia skutków ubocznych choroby. Innymi czynnikami ryzyka są rozsiane nowotwory (głównie białaczka i chłoniak) oraz długotrwałe przyjmowanie leków immunosupresyjnych (w tym glikokortykosteroidów). Naturalną odporność organizmu obniża także chemio- i radioterapia stosowane w leczeniu chorób nowotworowych.

Bibliografia:

1. Maria Magdalena Bujnowska-Fedak, Paulina Węgierek, Pacjent z półpaścem w praktyce lekarza rodzinnego, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2018, nr 12 (3), s. 107-114.

2. Anna Baran, Bożena Chodynicka, Półpasiec uszny i jego powikłania. Zespół Ramsaya Hunta. Opis trzech przypadków, „Przegląd Dermatologiczny” 2011, nr 98, s. 416–421.