Zawał mięśnia sercowego to niedokrwienie tego narządu spowodowane zamknięciem światła naczyń wieńcowych. Najczęstszą przyczyną jest miażdżyca tętnic wieńcowych, która prowadzi do ich zwężenia, niedrożności i ograniczenia przepływu krwi. Schorzenie może powstać także w wyniku zatoru, czyli skrzepliny, która powstała w innej części ciała i wraz z krwią dostała się do naczyń krwionośnych zaopatrujących mięsień sercowy. Następstwa zawału są zróżnicowane i zależą od rozległości uszkodzeń serca. Może dojść do niewydolności serca bądź zaburzeń rytmu, wstrząsu kardiogennego oraz zatrzymania krążenia, a w efekcie zgonu pacjenta. Większość chorych umiera jeszcze przed trafieniem do szpitala, dlatego szczególne znaczenie ma pierwsza pomoc przy zawale serca.

Przeczytaj też: Cichy zawał serca – czy można przejść zawał i o tym nie wiedzieć?

Jak rozpoznać zawał serca

Aby prawidłowo udzielić pierwszej pomocy przy zawale serca, należy wiedzieć, jakie są jego objawy. Najczęściej pacjenci zgłaszają bardzo silny, piekący i dławiący ból w klatce piersiowej, który trwa dłużej niż 20 minut i narasta. Zwykle promieniuje do lewej ręki, szyi, żuchwy, brzucha i pleców. Osoba chora może mieć uczucie rozpierania za mostkiem. Ból nie ustępuje po odpoczynku ani po nitroglicerynie. Warto pamiętać, że u pacjentów chorych na cukrzycę dolegliwości bólowe mogą nie być nasilone. Czasem nie występują wcale.

Inne objawy zawału serca to:

• znaczne pogorszenie samopoczucia,
• duszność,
• bladość powłok skórnych,
• zimny i lepki pot,
• pobudzenie ruchowe,
• panika i lęk przed śmiercią,
• uczucie kołatania serca,
• osłabienie,
• zawroty głowy,
• omdlenie,
• nudności i wymioty.

Jeżeli wystąpią powyższe objawy, należy podejrzewać zawał serca. Pierwsza pomoc powinna zostać udzielona od razu.

Pierwsza pomoc przy zawale serca

Pierwsza pomoc przy zawale serca zależy od tego, czy pacjent jest przytomny. Jeżeli tak, należy ułożyć go w pozycji półsiedzącej z plecami opartymi o stabilne podłoże i wezwać karetkę pogotowia (numer 112 lub 999). Konieczne jest pozostanie z osobą chorą do momentu przyjazdu lekarza, uspokojenie jej oraz kontrolowanie czynności życiowych (tętna i oddechów). Można podać 300 mg kwasu acetylosalicylowego, czyli popularnej aspiryny. Zdarza się także, że pacjenci mają przepisaną przez lekarza nitroglicerynę, którą w tej sytuacji mogą zażyć. Nie należy natomiast podawać innych leków.

Pierwsza pomoc przy zawale w przypadku, kiedy pacjent jest nieprzytomny, polega na sprawdzeniu tętna i oddechu. Jeżeli są zachowane, trzeba ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej i wezwać pogotowie. Ważne jest monitorowanie oddechu i tętna, ponieważ może dojść do zatrzymania krążenia.

Pierwsza pomoc przy zawale serca – resuscytacja krążeniowo-oddechowa

Pierwsza pomoc przy zawale serca, jeżeli doszło do zatrzymania krążenia, polega na wezwaniu pomocy medycznej i rozpoczęciu resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO). Pacjenta należy ułożyć na plecach i wykonać 30 uciśnięć klatki piersiowej, a następnie dwa wdechy. Czynności te trzeba wykonywać do przyjazdu karetki lub powrotu oddechu.

Warto pamiętać, że można odstąpić od wykonywania oddechów ratowniczych, jeżeli wiąże się to z ryzykiem narażenia swojego zdrowia na niebezpieczeństwo. Wówczas pierwsza pomoc przy zawale polega na nieprzerwanym uciskaniu klatki piersiowej – około 100 uciśnięć na minutę na głębokość 4–5 cm.

Jeżeli w pobliżu znajduje się automatyczny defibrylator – tzw. AED (dostępny w wielu miejscach publicznych – w urzędach, kinach, galeriach handlowych, autobusach), należy go użyć – przykleić elektrody na klatkę piersiową pacjenta i postępować zgodnie z wygłaszanymi przez urządzenie komunikatami.

Przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku zawału serca liczy się czas. Im szybciej zostaną podjęte czynności ratownicze, tym większa szansa chorego na przeżycie i uniknięcie powikłań.

Leczenie zawału serca

Po przyjeździe karetki pogotowia pacjent jest transportowany na szpitalny oddział ratunkowy. Leczenie zawału serca polega na poszerzeniu świateł naczyń wieńcowych. W tym celu wykonuje się angioplastykę wieńcową, pomostowanie aortalno-wieńcowe lub podaje leki trombolityczne.

Angioplastykę tętnic wieńcowych wykonuje się w pracowni hemodynamicznej. Polega ona na wprowadzeniu do naczyń wieńcowych przez tętnicę udową lub ramienną cienkiego cewnika, który jest zakończony balonikiem. Kiedy znajdzie się on w miejscu zwężenia tętnicy, jest rozprężany, co powoduje jej udrożnienie i prawidłowy przepływ krwi. Angioplastykę uznaje się za jedną z najskuteczniejszych metod leczenia zawału mięśnia sercowego.

Przeczytaj też: Jak rozpoznać wczesne objawy zawału serca?

Bibliografia:

• Polska Rada Resuscytacji, Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych oraz automatyczna defibrylacja zewnętrzna. Wytyczne resuscytacji 2015, http://www.prc.krakow.pl/wyt2015/2_BLS.pdf, [dostęp: 08.08.2019].
  
  Zobacz też, jak zawał serca przebiega u dzieci.