Perforacja żołądka jest przyczyną nagłego pogorszenia stanu pacjenta i intensywnych dolegliwości, które wymagają niezwłocznego kontaktu z lekarzem. Szybkie podjęcie leczenia pozwala najczęściej na zahamowanie rozwoju dalszych komplikacji i uratowanie choremu życia.

Na czym polega perforacja żołądka?

Perforacja żołądka to pojęcie pochodzące od łacińskiego słowa perforatio, które oznacza „przedziurawienie”. Dlatego niektórzy pacjenci określają je potocznie jako „dziurę w żołądku”. Ta obrazowa nazwa oddaje istotę choroby – powstanie w ścianie żołądka otworu, przez który treść pokarmowa i kwasy trawienne mogą wydostawać się do jamy brzusznej.

Zjawisko to jest niebezpieczne, ponieważ prowadzi do powstania intensywnego odczynu zapalnego otrzewnej (błony wyściełającej jamę brzuszną) i zakażenia jej treścią pochodzącą ze środowiska zewnętrznego. Reakcją organizmu jest gwałtowny odczyn zapalny, powodujący: bardzo silne bóle, zaburzenia wodno-elektrolitowe, wstrząs, porażenną niedrożność jelit. Nieleczony, prowadzi zwykle do śmierci chorego. Niektóre perforacje przebiegają z jednoczesnym uszkodzeniem naczynia krwionośnego, co dodatkowo komplikuje przebieg choroby ze względu na dołączającą się utratę dużej ilości krwi.

Jak działa układ pokarmowy? Dowiesz się tego z naszego filmu:

Objawy perforacji żołądka

Perforacja żołądka ma zazwyczaj bardzo gwałtowny początek. Chory odczuwa nagły, bardzo silny ból (przyrównywany do wbicia w brzuch noża). Zwykle lokalizuje się on w środkowej części nadbrzusza, pomiędzy łukami żebrowymi. W niektórych sytuacjach (kiedy otwór powstaje w dolnej lub tylnej części żołądka) ból może pojawiać się na plecach, w okolicy lędźwiowej, w dolnej części klatki piersiowej albo rozchodzić się ku dołowi, najczęściej ku prawemu podbrzuszu. Wynika to z faktu, że kwaśna, powodująca dolegliwości treść żołądkowa spływa w wolnych przestrzeniach jamy brzusznej w tych właśnie kierunkach.

Stan chorego zwykle pogarsza się szybko, ciśnienie tętnicze obniża się, a tętno znacząco przyspiesza. Chory jest najczęściej spocony, szybko i płytko oddycha, tym bardziej że głębszy wdech powoduje nasilenie bólu. Ze względu na dolegliwości pacjent najczęściej układa się w pozycji leżącej lub półsiedzącej, na boku, z uniesionymi, podkurczonymi kolanami. Pozostaje w bezruchu. Każde kaszlnięcie lub kichnięcie zwiększa jego cierpienie. Brzuch w krótkim czasie staje się twardy, mięśnie są silnie napięte. Dochodzi do zatrzymania perystaltyki jelit, chory nie oddaje stolca.

W miarę rozwoju choroby bóle rzutują się na całą powierzchnię brzucha i stają się coraz silniejsze. Na skutek rosnących zaburzeń chory może omdlewać lub tracić przytomność.

W niektórych przypadkach ostre początkowo objawy ograniczają się i stan pacjenta ulega czasowej stabilizacji. Dzieje się tak, gdy gruba błona śluzowa – otrzewna – oblepia okolicę perforacji i nie pozwala na rozprzestrzenianie się treści żołądkowej. Stan ten nadal jednak wymaga interwencji chirurgicznej, gdyż świeży zlep otrzewnej może się rozejść albo w utworzonym z niej zbiorniku gromadzi się treść, która ulega zakażeniu i przekształca się w ropień jamy brzusznej.

Polecamy: Perforacja jelita grubego lub cienkiego – objawy, przyczyny i leczenie

Przyczyny perforacji żołądka

Najczęstszą przyczyną perforacji żołądka jest choroba wrzodowa. W jej przebiegu dochodzi do powstawania nadżerek (ubytków błony śluzowej), które z czasem pogłębiają się, tworząc głębokie owrzodzenia, obejmujące mięśniówkę ściany żołądka. Postępujący proces chorobowy oraz ciągłe działanie na uszkodzoną powierzchnię kwasu solnego sprawiają, że w pewnym momencie dochodzi do przerwania ciągłości ściany i perforacji. Bezpośrednim impulsem może być obfity posiłek, nagłe przyspieszenie perystaltyki (np. w przebiegu nieżytu żołądkowo-jelitowego), pobudzenie wydzielania kwasu żołądkowego przez wypalenie większej ilości papierosów czy spożycie alkoholu.

Ściana żołądka może również ulec pęknięciu w przypadku nowotworu złośliwego, oparzenia wypitą, żrącą lub toksyczną substancją albo w przebiegu samookaleczenia (tzw. połyki – ostre przedmioty połykane przez więźniów lub osoby chore psychicznie).

Leczenie perforacji żołądka

Leczeniem z wyboru w perforacji żołądka jest operacja. W przypadku krwawienia, rozwinięcia się rozlanego zapalenia otrzewnej lub niedrożności zabieg chirurgiczny jest najczęściej jedynym sposobem na uratowanie choremu życia.

Po otwarciu jamy brzusznej dokonuje się zamknięcia (zaszycia) perforacji, co niekiedy wymaga wykonania częściowej resekcji żołądka. Usuwa się zlepy otrzewnej, obficie płucze jamę brzuszną i zakłada do niej dreny. Jednocześnie pacjent leczony jest ogólnie. Podaje mu się środki przeciwbólowe i stabilizujące krążenie oraz antybiotyki. Chory przyjmuje dużą ilość płynów, uzupełnia się elektrolity. Przebieg pooperacyjny jest w takich przypadkach bardzo zróżnicowany i bezpośrednio po operacji trudno jest określić rokowanie.