Najniebezpieczniejsze w skutkach jest pęknięcie tętniaka mózgu lub tętniaka aorty. Niestety uszkodzenie ściany zmienionego naczynia jest często pierwszym objawem patologii. W przypadku wykrycia tętniaka w badaniach obrazowych konieczna jest kontrola celem zapobiegnięcia jego pęknięciu.

Przeczytaj też: Jak powstaje tętniak? Co można zrobić, aby nie zachorować?

Pęknięcie tętniaka mózgu

Jedną z groźniejszych lokalizacji, w której może powstać tętniak, jest mózg. W fachowej literaturze nosi nazwę tętniaka wewnątrzczaszkowego lub tętniaka naczyń mózgowych. Istnieją jego dwa rodzaje: częstszy – workowaty – oraz rzadszy – wrzecionowaty. W wyniku pęknięcia osłabionej ściany dochodzi zwykle do krwotoku podpajęczynówkowego. Krew w takim przypadku przemieszcza się do przestrzeni między mózgiem a cienką błoną otaczającą mózg (oponą pajęczą). Rzadziej dochodzi do powstania krwiaka śródmózgowego lub komór mózgu.

Najczęstszą przyczyną zagrożenia związanego z pęknięciem tętniaka mózgu jest nagły wzrost ciśnienia tętniczego, zwykle powstały w wyniku wysiłku. Do przerwania ciągłości zmienionego naczynia może również dojść po urazach głowy.

Pęknięcie tętniaka w głowie jest często pierwszym objawem patologii. Przed incydentem pacjent zwykle nie odczuwa żadnych dolegliwości, zmiana może jednak zostać wykryta przypadkowo dzięki badaniom obrazowym. Objawy pęknięcia tętniaka mózgu to bardzo silny ból głowy i mogące mu towarzyszyć nudności, wymioty, sztywność karku, światłowstręt. Czasami pojawiają się objawy neurologiczne – niedowład, zaburzenia mowy. Wskutek pęknięcia tętniaka mózgu może dojść do zgonu.

Ryzyko pęknięcia tętniaka w mózgu zależy od jego struktury i wielkości. Zmiany zlokalizowane w tętnicach kręgowych, podstawnych, tętnicach tylnych mózgu oraz o dużej średnicy (>10 mm) są dużym zagrożeniem. Osoby starsze oraz kobiety są bardziej narażone na wystąpienie krwawienia podpajęczynówkowego. Udowodniono również, że zwiększone ryzyko pęknięcia tętniaka mają pacjenci, w których bliskiej rodzinie stwierdzono tę chorobę.

Obecnie, by zapobiec pęknięciu tętniaka mózgu, zaleca się leczenie zmian o wymiarach >7 mm oraz takich, które wykazują wzrost w kolejnych badaniach kontrolnych.

Pęknięcie tętniaka aorty brzusznej

Drugą groźną lokalizacją, w której może dojść do pęknięcia tętniaka będącego powikłaniem schorzenia, jest aorta brzuszna. Jest to bardzo częsta przyczyna zgonów na świecie. Zmiany w tym miejscu mają szczególną tendencję do powiększania się, co predysponuje do przerwania ciągłości naczynia. Ryzyko pęknięcia tętniaka aorty brzusznej jest wysokie – w ciągu 2 lat przy średnicy >60 mm wynosi aż 40%. Już powiększanie się zmiany jedynie o 5 mm w ciągu 6 miesięcy zwiększa ryzyko pęknięcia nawet dwukrotnie.

Charakterystycznym objawem pęknięcia tętniaka aorty jest silny, stały ból w jamie brzusznej. Czasami można w badaniu wyczuć tętniący guz. Bardzo szybko dochodzi do rozwinięcia się wstrząsu wynikającego z dużej utraty krwi i związanego z tym przyspieszenia akcji serca, spadku ciśnienia, zaburzenia przytomności. Należy pamiętać, iż objawy początkowo mogą przypominać kolkę jelitową, zapalenie uchyłków jelita lub krwawienie z przewodu pokarmowego. Tętniaki aorty brzusznej pękają natomiast do jamy otrzewnej, co widoczne jest pod postacią zwiększenia obwodu brzucha, rzadziej krew może przedostać się także do dwunastnicy oraz żyły głównej dolnej, nerkowej lub biodrowej.

Wszystkie pęknięte tętniaki aorty są wskazaniem do leczenia operacyjnego. Jedyną metodą uratowania życia chorego jest założenie zacisków naczyniowych na aortę w jak najszybszym czasie. U osób, u których zdiagnozowano wcześniej tętniaka, przeprowadza się rutynowe kontrole, a planowy zabieg wykonuje się, gdy średnica zmiany wynosi >55 mm lub powiększa się co najmniej 10 mm na rok, lub wysyła objawy.

Przeczytaj też: Nie lekceważ tętniaka! Zrób badanie i nie daj się chorobie!

Pęknięcie tętniaka – rokowania

W przypadku pęknięcia tętniaka mózgu rokowania zależą od wielkości krwawienia oraz wystąpienia ewentualnego krwawienia ponownego. Są jednak poważne – śmiertelność w ciągu 30 dni od zabiegu operacyjnego zaopatrującego uszkodzone naczynie wynosi od 30% do nawet 70%. Na szczęście prognozy z roku na rok stają się lepsze ze względu na ciągły rozwój medycyny, większy dostęp do badań obrazowych oraz metod zaopatrzenia tętniaków. Niestety nadal przeszło 30% osób, które przeżyły pęknięcie tętniaka, potrzebuje całodobowej opieki.

Równie niekorzystne jest rokowanie w przypadku zmian na największych naczyniach ludzkiego ciała. Śmiertelność w wyniku pęknięcia tętniaka aorty brzusznej szacuje się na 40–60% w okresie przed przyjęciem do szpitala, natomiast na 40% w czasie okołooperacyjnym.

By zapobiec tak groźnemu powikłaniu, jakim jest pęknięcie tętniaka, konieczne jest kontrolowanie chorób ogólnoustrojowych, np. nadciśnienia tętniczego, oraz rzucenie palenia. Takie postępowanie poprawi rokowanie i wpłynie korzystnie na zmniejszenie ryzyka powikłań.

Bibliografia:

• Knap D., Tętniaki mózgu – współczesne metody leczenia wewnątrznaczyniowego. Polski Przegląd Neurologiczny 2010; 6 (1): 22–26.
• Szczeklik A., Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Kraków 2018.
• Garden O., Chirurgia. Podręcznik dla studentów. Edra Urban & Partner, Warszawa 2009.
  
  Zobacz też film: Tętniak – jakie są objawy i kto jest narażony?