Padaczka jest patologią ośrodkowego układu nerwowego, polegającą na występowaniu niekontrolowanych zaburzeń czynności bioelektrycznej komórek nerwowych kory mózgowej. Leczenie niefarmakologiczne padaczki lekoopornej dotyczy około 1/3 przypadków. Wówczas wybierane są najczęściej metody chirurgiczne, stymulacja mózgu oraz postępowanie dietetyczne.

Jak rozpoznaje się lekooporną padaczkę?

Lekooporną padaczkę rozpoznaje się, gdy pomimo przyjmowania przez pacjenta 2 indywidualnie dobranych leków (dobrze tolerowanych, podawanych w odpowiednich dawkach), nie obserwuje się u niego remisji napadów. Efektem braku reakcji na farmakoterapię jest pogorszenie jakości życia, zaburzenie funkcji poznawczych i intelektualnych, a także ryzyko pojawienia się objawów neurotoksycznych w powiązaniu z politerapią. Padaczka lekooporna u dzieci i dorosłych najczęściej ma pochodzenie skroniowe. U ponad połowy chorych stwierdza się również stwardnienie formacji hipokampa – struktury zaangażowanej w procesy uczenia się i zapamiętywania.

Niestety, z brakiem odpowiedzi na farmakologiczne leczenie epilepsji związane są również wyższe wskaźniki umieralności. Określa się je mianem SUDEP (ang. sudden unexpected death in epilepsy), które oznacza nagły, niespodziewany zgon w przebiegu padaczki. Epilepsja lekooporna może mieć także postać rzekomą, co związane jest z niewłaściwe postawioną diagnozą lub podaniem pacjentowi źle dobranego leku. Leczenie lekoopornej padaczki w 30% przypadków polega na zastosowaniu metod chirurgicznych. Alternatywnymi technikami są głębokie stymulacje mózgu bądź drażnienie nerwu błędnego (ang. vagus nerve stimulation, VNS).

Metody neurochirurgiczne

U około 1/3 pacjentów z lekooporną padaczką można zastosować leczenie neurochirurgiczne. Rozwój technik operacyjnych, jaki dokonał się w ostatnich dekadach, pozwolił na wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań. Najczęściej wykorzystywanymi w praktyce chirurgicznej zabiegami są resekcja pozaskroniowa oraz lobektomia skroniowa. W napadach częściowych stosuje się również kalozotomię, czyli przecięcie ciała modzelowatego. Kiedy dojdzie do ciężkich przypadków porażenia mózgowego, lekarz może zadecydować o usunięciu jednej półkuli mózgu, czyli zabiegu hemisferektomii. Przy braku możliwości wdrożenia zabiegu chirurgicznego alternatywnie stosuje się neurostymulacje.

Głęboka stymulacja mózgu

Głęboka stymulacja mózgu (ang. deep brain stimulation, DBS) należy do nowoczesnych rozwiązań wykorzystywanych w neurochirurgii. Za jej pomocą leczy się m.in. chorobę Parkinsona oraz zespół Touretta. Elektrody drażniące, przez które podawane są bodźce elektryczne, implantuje się bezpośrednio w tkance mózgowej. Powoduje to modyfikację aktywności komórek nerwowych. Protokół stymulacji dobiera się do każdego przypadku. Wyniki badań klinicznych przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych dowiodły, że DBS pozwala na redukcję napadów padaczkowych o około 40%. Co ważne, taka inwazyjna metoda nie wywołuje skutków niepożądanych.

Stymulacja nerwu błędnego

Jedną z najnowocześniejszych metod jest stymulacja nerwu błędnego. Została wprowadzona do leczenia w 1997 w Stanach Zjednoczonych przez Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Jej celem jest zmniejszenie ilości lub skrócenie czasu trwania napadów padaczkowych u pacjentów z lekooporną padaczką. Generator impulsów implantuje się pod klatkę piersiową. Urządzenie połączone jest z elektrodą, którą owija się wokół nerwu błędnego w górnej części klatki piersiowej. Za pomocą impulsów elektrycznych sygnał prowadzony jest przez nerw błędny do struktur mózgowych, głównie miejsca sinawego, jądra pasma samotnego oraz struktur limbicznych.

Powikłania tej metody związane są przede wszystkim z implantacją samego urządzenia, i są to infekcje bakteryjne. Znacznie rzadziej pojawiają się zaburzenia rytmu serca, spowodowane zakłóceniem pobudzenia węzła zatokowo-przedsionkowego, nazywanego fizjologicznym rozrusznikiem. Skutkami ubocznymi stosowania VNS najczęściej są: kaszel, uczucie mrowienia w trakcie drażnienia, podrażnienia skórne czy ból o niewielkim natężeniu. Trwają badania kliniczne nad zastosowaniem metody bezinwazyjnej – przezskórnej stymulacji nerwu błędnego (transcutaneous vagus nerve stimulation; tVNS).

Jak leczyć padaczkę? Dowiesz się tego z filmu:

Bibliografia:

1. Rola R. Zastosowanie głębokiej stymulacji mózgu jako alternatywa w leczeniu padaczki lekoopornej, Neurologia Praktyczna 2012, 2(65), 7–10.

2. Halczuk I. Postępy w leczeniu padaczki. Neurologia Praktyczna 2015; 3(84): 5–11.

3. Laxpati N.G., Kasoff W.S., Gross R.E. Deep brain stimulation for the treatment of epilepsy: circuits, targets, and trials. Neurotherapeutics: The Journal of the American Society for Experimental NeuroTherapeutics, 2014, 11(3).