Przyczyny otyłości u dziecka w blisko 90% przypadków związane są z przewlekle utrzymującym się dodatnim bilansem energetycznym i nieodpowiednim trybem życia. Określane są wówczas uwarunkowaniami pierwotnymi. Z kolei wtórna postać otyłości stanowi objaw jakiejś jednostki chorobowej bądź jest następstwem farmakoterapii.

Jak wygląda otyłość brzuszna u dzieci?

Otyłość brzuszna, zwana również centralną, trzewną czy typu jabłko, oznacza nadmierne nagromadzenie się tkanki tłuszczowej w okolicach talii i jamy brzusznej. Przypadłość uznaje się za otyłość, kiedy wskaźnik masy ciała (BMI) jest większy niż 97 centyli w odniesieniu do płci i wieku, dla dzieci oraz młodzieży do 18. roku życia. Zjawisko jest coraz częściej obserwowane u osób w wieku rozwojowym, stanowi jednocześnie istotny czynnik inicjacji wielu przewlekłych chorób w dorosłości. Otyłość brzuszna u dzieci to stan uwarunkowany wieloma czynnikami środowiskowymi, a nawet prenatalnymi. Przyczyny zbędnej tkanki w okolicy trzewi u najmłodszych w blisko 90% przypadków związane są z długotrwale utrzymującym się dodatnim bilansem energetycznym i mało aktywnym trybem życia. Tego typu otyłość brzuszna nazywana jest otyłością prostą lub pierwotną. Z kolei wtórna postać zjawiska stanowi objaw innej jednostki chorobowej bądź jest następstwem farmakoterapii.

Nadmierna masa ciała wymaga leczenia. Zaniechanie walki z otyłością sprzyja powikłaniom zdrowotnym w wieku dorosłym, w tym pojawieniu się zespołu metabolicznego oraz komplikacji naczyniowych. Ukierunkowane ćwiczenia na otyłość brzuszną u dzieci, a także regularna aktywność fizyczna na zajęciach wychowania fizycznego to bezpieczny i efektywny sposób przywracania prawidłowej masy ciała. Treningi ruchowe m.in. regulują rytm przemiany materii, usprawniają system krążeniowo-oddechowy oraz wspierają spalanie zapasów energetycznych.

Otyłość brzuszna u dzieci – przyczyny

U dzieci otyłość brzuszna ma gorsze konsekwencje dla zdrowia niż odkładanie się nadmiernej masy równomiernie na całej sylwetce. Tłuszcz w jamie brzusznej obciąża i uciska narządy wewnętrzne, utrudniając im wydajną pracę. Źródłem otyłości u dzieci są przede wszystkim czynniki środowiskowe, w tym:

• zaburzona równowaga pomiędzy dostarczeniem a wydatkowaniem energii, czyli nadmierna podaż kalorii w stosunku do aktywności fizycznej;
• nieodpowiednio zbilansowana dieta i nawyki żywieniowe; szczególny udział w powstawaniu otyłości brzusznej u dzieci przypisuje się posiłkom typu fast food, słodzonym napojom gazowanym, słodyczom i niezdrowym przekąskom, a także wysoko przetworzonym produktom bogatym w tłuszcze nasycone, sól, węglowodany proste oraz konserwanty. Wpływ na nadmierną masę ciała ma również nieregularność posiłków i ich różnorodna gramatura. Szczególnie często pomijane są śniadania, a uzupełnianie dziennego zapotrzebowania, zwykle z przekroczeniem dobowych norm, odbywa się na ogół w godzinach wieczornych. Otyłości brzusznej u dzieci zapobiega szczególnie dieta bazująca na warzywach, owocach i chudym mięsie. Menu nastolatka ubogie w witaminy, białko, węglowodany złożone, błonnik i wodę sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej, powstawaniu zaburzeń perystaltyki jelit i innym dolegliwościom somatycznym;
• niekorzystne środowisko wewnątrzmaciczne, jak nieodpowiedni sposób odżywiania matki w trakcie ciąży, hiperglikemia czy nadmierna masa urodzeniowa dziecka;
• sposób karmienia w okresie niemowlęcym – ryzyko otyłości brzusznej u niemowląt i małych dzieci spada w przypadku praktykowania karmienia piersią.

Otyłość brzuszna – przyczyny niezależne od dziecka i jego opiekunów

Otyłość brzuszna u dzieci może powstać jako następstwo niezależnych czynników. Do tego typu uwarunkowań należą m.in.:

• podłoże genetyczne, głównie mutacje genowe odpowiedzialne za szereg zespołów wrodzonych, jak zespół Downa, Bardeta-Biedla, Turnera czy Cohena, a także mutacje receptorów, np. melanokortyny 4 czy leptyny, odpowiedzialnych za stymulację apetytu;
• uwarunkowania dziedziczne, jeśli rodzice są otyli, istnieje blisko 70% prawdopodobieństwa, że tendencję do tycia przekażą dziecku;
• zaburzenia hormonalne w postaci rozregulowania poziomu estrogenu, progesteronu i testosteronu, a także innych enzymów wydzielanych przez nadnercza, przysadkę mózgową oraz tarczycę;
• farmakoterapia hormonalna, środki o działaniu antydepresyjnym i neuroleptycznym, glikokortykosteroidy;
• ● upośledzenie rozwoju psychospołecznego i choroby psychiczne, np. zaburzenia odżywiania i zachowania, niska samoocena, trudności w nauce, kompleksy, poczucie alienacji w środowisku rówieśniczym.

Zobacz film: Otyłość

Bibliografia:

1. Albrecht P., „Gastroenterologia dziecięca”, Czelej, Lublin 2014;

2. Małecka-Tendera E., „Otyłość u dzieci i młodzieży”, PZWL, Warszawa 2011;

3. Ziober A., „Nadwaga i otyłość u dzieci”, Dragon, Bielsko-Biała 2016.