Otoskleroza, zwana też otospongiozą, najczęściej dotyka kobiety między 15. a 45. rokiem życia. Nie są znane jej dokładne przyczyny. Podejrzewa się, że oprócz wieku i płci czynnikami ryzyka są zmiany hormonalne (na przykład zachodzące w czasie ciąży), dziedziczenie, zaburzenia odporności i zakażenie wirusem odry. Otoskleroza polega na nadmiernym rozroście tkanki kostnej kosteczek słuchowych, znajdujących się w uchu środkowym. Prowadzi to do ich ograniczonej ruchomości, co uniemożliwia im prawidłowe przewodzenie dźwięków. W efekcie słuch pacjenta pogarsza się. Zależnie od umiejscowienia skostnienia, mówimy najczęściej o otosklerozie ślimakowej lub obejmującej okienko owalne.

Otoskleroza – objawy

Główny objaw otosklerozy to pogarszający się słuch chorego. Czasami zmiany mogą być łagodne, w innych przypadkach postępują szybko i nagle. Towarzyszyć im mogą szumy uszne – bardzo często to właśnie one skłaniają chorego do wizyty u lekarza. Zdarza się, że otoskleroza ucha objawia się problemami z równowagą i zawrotami głowy. Wynika to stąd, że choroba może zaatakować też narząd równowagi znajdujący się w uchu środkowym. Osoby, u których zaczyna się otoskleroza, często zaczynają też ciszej mówić. Oprócz wymienionych objawów w diagnozie może też pomóc wywiad rodzinny. Dodatkowym czynnikiem, pozwalającym podejrzewać otosklerozę, jest wczesny niedosłuch u rodziców, rodzeństwa lub innych krewnych.

Zobacz także: Jak leczyć szum w uszach? Czy szumy uszne mogą wynikać z dolegliwości kręgosłupa?

Podstawowe badanie wykonywane przy zaburzeniach słuchu, czyli otoskopia, najczęściej nie pokazuje żadnych zmian przy otosklerozie. By ją zdiagnozować, konieczne jest sporządzenie audiogramu, czyli wykresu, który powstaje podczas badania audiometrycznego. By je wykonać, pacjenta zamyka się w dźwiękoszczelnym pomieszczeniu i zakłada mu się słuchawki. Następnie badany musi wciskać przycisk za każdym razem, kiedy usłyszy dźwięk. Celem badania jest ustalenie, jaki jest najcichszy dźwięk słyszany przez pacjenta, u którego podejrzewa się otosklerozę. Innym badaniem, które może być przydatne, jest tympanometria. Podczas niego mierzy się odbicie fali dźwiękowej od błony bębenkowej przy zmianie ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym. U cierpiących na otosklerozę badanie to wykazuje zanikanie odruchu strzemiączkowego. Odruch ten ma na celu ochronę głębiej położonych narządów słuchu przed dźwiękami o zbyt dużym natężeniu.

Otoskleroza – operacja

W pozostałych przypadkach pacjentów cierpiących na otosklerozę kieruje się na operację. Są dwa rodzaje stosowanych wówczas zabiegów mikrochirurgicznych: stapedektomia i stapedotomia. Przy tym pierwszym strzemiączko jest usuwane częściowo lub w całości. Przy stapedotomii wykonuje się w nim jedynie mały otwór. Następnie w miejscu usuniętego narządu lub ubytku umieszcza się mikroprotezę, dzięki której kosteczki mogą z powrotem pełnić swoje funkcje. Ostatnie doświadczenia pokazują, że stapedotomia może dawać tak samo dobre lub nawet lepsze wyniki w leczeniu otosklerozy. Powoduje też mniej efektów ubocznych.

Należy pamiętać, że operacyjne leczenie otosklerozy nie zawsze jest zalecane. Rezygnuje się z niego m.in. z powodu ogólnego złego stanu pacjenta, wcześniejszych uszkodzeniach błony bębenkowej, infekcji ucha środkowego lub wewnętrznego, przy niskiej tzw. rezerwie ślimakowej, podczas ciąży, jeżeli pacjent cierpi na chorobę Meniere’a. Operacja jest też niewskazana, gdy dotyczy jedynego słyszącego ucha pacjenta.

Jeżeli konieczne jest chirurgiczne leczenie otosklerozy w obu uszach, między operacjami trzeba zachować półroczny odstęp, choć lekarze zalecają, by było to 12 miesięcy przerwy.

Otoskleroza – po operacji

Bezpośrednio po operacji pacjent może odczuwać zawroty głowy i nudności. Po dłuższym czasie dochodzą do tego szumy w operowanym uchu. Może się też okazać, że słuch nie uległ poprawie, albo wręcz się pogorszył – oznacza to zazwyczaj, że mikroproteza nie została precyzyjnie połączona z odnogą długą kowadełka. Podczas pobytu w szpitalu (zazwyczaj około 3 dni) i po powrocie do domu pacjent powinien spać na zdrowym uchu. Czasem przepisuje się antybiotyki mające zapobiec zakażeniu. Po operacji otosklerozy odradza się też kąpiele w basenach i energiczne wydmuchiwanie nosa.

Zobacz także: Na czym polega badanie przesiewowe słuchu - metody, czynniki ryzyka i leczenie schorzeń narządu słuchu u dziecka

Na pierwszą kontrolę przychodzi się po tygodniu, kiedy usuwane są opatrunki. Kolejna kontrola przypada na 21 dzień od terminu operacji. Badanie audiometryczne przeprowadza się od 4. do 6. tygodnia od zabiegu. Zdarza się, że po dłuższym czasie słuch znowu się pogarsza. Bardzo często dzieje się tak z powodu przemieszczenia protezy, którą wystarczy poprawić.