Migdałki to część układu chłonnego gardła tworzącego tzw. pierścień Waldeyera. Zawiera on migdałki podniebienne, migdałek gardłowy, migdałki trąbkowe oraz języczek. Infekcje w obrębie górnych dróg oddechowych, w tym ostre zapalenia gardła i migdałków, są częste szczególnie u dzieci.
Co to jest ostre zapalenie gardła i migdałków?
Zapalenie gardła i migdałków to nazwa stanu obejmującego różne struktury gardła, w tym migdałki podniebienne. W większości taka infekcja ma przebieg ostry. U dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej zapalenie migdałków wywołują wirusy. W starszych grupach wiekowych i u dorosłych również wirusy są główną przyczyną ostrego zapalenia migdałków.
Do wirusów wywołujących to zapalenie (potocznie określane chorobą przeziębieniową) zalicza się rynowirusy i koronawirusy, a także wirusy RS, czyli respiratory syncytial virus. Inne wirusy wywołujące ostre zapalenie migdałków to:
- wirus paragrypy,
- wirus cytomegalii,
- adenowirus,
- wirus Coxackie,
- enterowirus,
Ostre zapalenie migdałków może być wywołane przez bakterie. Nosi wówczas nazwę anginy paciorkowcowej (ze względu na to, że wywołują je przede wszystkim paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A).
Ostre zapalenie migdałków – objawy
Główne objawy towarzyszące ostremu zapaleniu migdałków to wyciek wydzieliny z nosa, zatkany nos, kichanie, drapanie w gardle i ból gardła, kaszel, stan podgorączkowy lub gorączka, a także ogólne złe samopoczucie. Ostre infekcje mają najczęściej przebieg samoograniczający się. Jeśli choroba wywołana jest przez powszechną chorobę przeziębieniową o podłożu wirusowym, objawy ustępują po około 10 dniach. Rzadziej zdarza się, że w obrębie błon śluzowych pojawiają się pęcherzyki i bolesne owrzodzenia. Świadczy to o opryszczkowym zapaleniu jamy ustnej i migdałków podniebiennych.
Około 1% ostrych zapaleń migdałków stanowi mononukleoza zakaźna wywołana przez wirusa Epsteina-Barr. Ma cięższy przebieg niż zwykła choroba przeziębieniowa. Obserwuje się znaczne naloty na migdałkach podniebiennych, powiększenie węzłów chłonnych, bolesność gardła, a także wysoką gorączkę. Zdarza się, że wśród objawów mononukleozy dodatkowo wyróżnia się powiększenie śledziony i wątroby. Charakterystycznym objawem świadczącym o tym, że zapalenie migdałków wywołane jest przez mononukleozę zakaźną, a nie przez paciorkowca (który również powoduje nalot na migdałkach i wysoką gorączkę), jest to, że po podaniu antybiotyku (najczęściej amoksycyliny) występuje odropodobna wysypka. Objawy świadczące o tym, że ostre zapalenie migdałków ma podłoże bakteryjne, to:
- nagły początek choroby o znacznym nasileniu objawów,
- trudność w połykaniu i ból gardła,
- wysoka gorączka (powyżej 38°C),
- zaczerwienienie gardła i obrzęk migdałków,
- nalot na migdałkach o charakterze włóknikowym,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- brak objawów wskazujących raczej na podłoże wirusowe: chrypka, kaszel, biegunka, zapalenie spojówek, zmiany w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, katar.
U dzieci w przebiegu ostrego zapalenia migdałków mogą pojawić się również inne objawy, jak bóle głowy i brzucha, wymioty.
Powikłania ostrego zapalenia migdałków
Jeśli ostre zapalenie migdałków ma podłoże wirusowe, objawy ustępują samoistnie, nie pozostawiając istotnych powikłań. Zdarza się, że u dzieci dochodzi do przewlekającego się kaszlu czy kataru po infekcji wirusowej, a także nawrotów infekcji. Jednak główne niebezpieczeństwo wystąpienia powikłań związane jest z ostrym zapaleniem migdałków wywołanym przez paciorkowce. Może dojść do powstania nacieku lub ropnia okołomigdałkowego, zakrzepowego zapalenia żyły szyjnej wewnętrznej, posocznicy, gorączki reumatycznej, zapalenia wsierdzia czy ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek.
Ostre zapalenie migdałków – leczenie
Leczenie ostrego zapalenia migdałków zależy od przyczyny. Infekcje wirusowe leczy się objawowo przez podawanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych, odpowiednie nawadnianie chorego, ewentualne stosowanie leków działających miejscowo. Zaleca się leżenie w łóżku, powstrzymanie się od wysiłku fizycznego.
W przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej lekarz powinien przeprowadzić diagnostykę mikrobiologiczną, potwierdzającą zakażenie paciorkowcem, i wdrożyć antybiotykoterapię. Jest to szczególnie ważne u dzieci, ze względu na duże ryzyko powikłań. Leczenie paciorkowcowego ostrego zapalenia gardła i migdałków opiera się na stosowaniu antybiotyków, głównie penicyliny. Jeśli pacjent jest uczulony na antybiotyki z grupy penicylin, podaje się cefalosporyny, makrolity lub klindamycynę. Chory nie wymaga izolacji w przypadku zakażenia wirusowego, choć ze względu na ryzyko zarażenia innych drogą kropelkową, powinien unikać bezpośredniego kontaktu z innymi osobami. Izolacja ogranicza się do 24 godzin od rozpoczęcia antybiotykoterapii.