Ostra niewydolność nerek polega na nagłym zaburzeniu funkcji nerek i wzrostu stężenia kreatyniny. Towarzyszy im spadek ilości wydalanego moczu. Ze względu na przyczyny niewydolność nerek dzieli się na przednerkową (zmniejszenie przepływu krwi przez nerki), nerkową (uszkodzenie miąższu nerki), zanerkową (utrudnienie odpływu moczu z nerki). Jeśli czynnik sprawczy oddziałuje na nerki krótko, może dojść do szybkiego powrotu funkcji nerek do wcześniejszego stanu. Jeśli jednak dany czynnik utrzymuje się zbyt długo, może doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia nerki.

Przyczyny ostrej niewydolności nerek

Najczęstszą przyczyną ostrej niewydolności nerek jest spadek przepływu krwi przez ten narząd. Może to nastąpić na skutek:

• utraty dużej ilości krwi (krwotok),

• odwodnienia (biegunki, oparzenia),

• nadmierny spadek ciśnienia krwi,

• wstrząs.

Kolejna grupa przyczyn ostrej niewydolności nerek to bezpośrednie uszkodzenie miąższu nerek. Wynikiem tego jest utrata prawidłowych funkcji nefronów. Uszkodzenie może objąć kłębuszki i cewki nerkowe, choć te drugie są strukturami dużo bardziej wrażliwymi np. na niedotlenienie. Wśród przyczyn uszkodzenia miąższu nerek najczęściej wymienia się zbyt długie niedokrwienie narządu. Ponadto do ostrej niewydolności nerek może dojść w wyniku działania toksyn, a także urazów, kiedy uszkodzone zostają mięśnie, a uwalniana wtedy z nich mioglobina zatyka światło cewek nerkowych i uszkadza je. Inne przyczyny ostrej niewydolności nerek to zapalne zmiany w nerkach dotyczące miąższu i naczyń.

Do ostrej niewydolności nerek mogą doprowadzić pozanerkowe przyczyny. Zalicza się do nich niedrożność dróg moczowych, np. przez kamienie moczowe, nowotwory, czy ucisk z zewnątrz, np. gruczołu krokowego.

Objawy ostrej niewydolności nerek

Głównym objawem ostrej niewydolności nerek jest spadek objętości moczu. Określa się go mianem skąpomoczu (< 500 ml moczu na dobę) lub bezmoczu (< 100 ml na dobę). Są jednak sytuacje kliniczne, kiedy mimo ostrej niewydolności nerek objętość moczu jest prawidłowa, a nawet zwiększona.

Kolejne objawy mogą być różnorodne i są związane z przyczyną wywołującą ostrą niewydolność, jak osłabienie, wstrząs, krwotok, oparzenie, wymioty, biegunka, niewydolność serca, objawy zakażenia, objawy zatrucia, kolka nerkowa, krwiomocz, obrzęki czy wzrost ciśnienia krwi. Zdarza się, że ostre śródmiąższowe zapalenie nerek współistnieje z bólami stawów i wysypką.

Jeśli wystąpi skąpomocz lub bezmocz, zwykle utrzymuje się około 2 tygodni, a następnie stopniowo zwiększa się objętość wydalanego moczu. W późniejszym etapie może dojść do wielomoczu w ostrej niewydolności nerek, co oznacza fazę zdrowienia. Stopniowo zmniejsza się również stężenie kreatyniny we krwi.

Leczenie ostrej niewydolności nerek

W przypadku ostrej niewydolności nerek należy leczyć przyczynę uszkodzenia narządu i ją wyeliminować. Po uporaniu się z pierwotną przyczyną dochodzi do gwałtownej poprawy czynności nerek i spadku stężenia kreatyniny we krwi. Przykłady leczenia ostrej niewydolności nerek to np.:

• przetoczenie płynów i krwi chorym ze zmniejszoną objętością krwi,

• udrożnienie dróg moczowych cewnikiem w przypadku blokady,

• usunięcie kamienia moczowego,

• usunięcie toksycznych substancji,

• wykonanie dializy.

Nigdy nie ma pewności, czy mimo szybkiego wykrycia czynnika sprawczego nie doszło do nieodwracalnych zmian w nerkach. Dlatego konieczna jest obserwacja pacjenta, ilości wydalanego moczu, a także kontrola elektrolitów, morfologii i gazometrii.

Często zdarza się, że do czasu powrotu funkcji nerek konieczne jest wprowadzenie leczenia nerkozastępczego, czyli hemofiltracji (hemodializy). Jest to metoda polegająca na oczyszczeniu krwi z toksyn czy nadmiaru elektrolitów poprzez podłączenie odpowiedniego cewnika do żyły.

Rokowanie w ostrej niewydolności nerek

Rokowanie pacjenta zależy od tego, czego powikłaniem jest ostra niewydolność nerek. Ponadto czas, w jakim uzyskano poprawę i wyeliminowano przyczyny, zwiększa szansę na zupełne wyleczenie. Niestety często ostra niewydolność nerek jest związana ze stanami poważnymi, jak sepsa, niewydolność serca, duży krwotok, które same w sobie nie rokują najlepiej. Przekłada się to na słabe rokowanie u chorych z ostrą niewydolnością nerek (śmiertelność wynosi około 50%). Jeśli chory przeżyje i uda się zniwelować przyczynę, istnieją szanse na poprawę czynności narządu.