Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną, dotykającą przede wszystkim małych dzieci. Wywołana jest przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV – Varicella-zoster virus). Po przechorowaniu ospy w wieku dziecięcym i ponownym zetknięciu się z wirusem człowiek nie rozwija już ospy, ponieważ ma już trwałą odporność. Jednak w pewnych sytuacjach, np. obniżonej odporności, wirus atakuje, wywołując objawy półpaśca. Ze względu na wysoką zakaźność wirusa rzadko zdarza się, by ktoś nie przeszedł infekcji w dzieciństwie. Jeśli jednak do tego doszło, ryzyko zakażenia chorobą jest równie wysokie jak u dziecka.

Ospa u dorosłych – przyczyny

Źródłem zakażenia ospą jest sam chory – zarówno na ospę, jak i na półpasiec (ze względu na to, że wywołuje je ten sam wirus). Zarazić się można poprzez kontakt bezpośredni bądź drogą kropelkową. Ospa wietrzna jest bardzo zaraźliwa, dlatego małe jest prawdopodobieństwo uniknięcia zakażenia. Nazwa „ospa wietrzna” pochodzi właśnie od sposobu, w jaki można się zarazić – „z wiatrem”. Już na 2 dni przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki chory zaraża innych. Okres zakaźności mija po zaschnięciu pęcherzyków. Nie jest on równoznaczny z czasem inkubacji choroby, który sięga nawet 3 tygodni.

Objawy ospy wietrznej u dorosłych

W przeciwieństwie do dzieci, dorośli często źle przechodzą ospę wietrzną, mają powikłania. Choroba przebiega następującymi po sobie fazami. Początkowo rozwija się tzw. okres prodromalny, czyli objawów zwiastujących chorobę. Trwa mniej więcej 2 dni. U dorosłych częściej niż u dzieci ospa rozpoczyna się wysoką gorączką, nawet sięgającą 40°C, bólem głowy, złym samopoczuciem, a także ogólnym rozbiciem, zmęczeniem i brakiem apetytu. Później pojawia się wysypka, czyli okres wysypkowy. Na początku tworzą się plamy, przekształcające się w dalszych etapach w pęcherzyki wypełnione przezroczystym, wysoce zaraźliwym płynem. Zasychają po około 6 dniach, tworząc strupki. Wtedy też kończy się okres wysokiej zakaźności. Objawy towarzyszące wysypce to świąd, gorączka, złe samopoczucie. Wysypka w przebiegu ospy wietrznej lokalizuje się na całym tułowiu i twarzy, omija zazwyczaj dłonie i stopy. U dorosłych zmiany mogą umiejscawiać się na błonach śluzowych jamy ustnej, narządach płciowych czy spojówkach oka.

Ospa wietrzna u dorosłych – powikłania

Ciężkość przebiegu ospy zależy od stanu odporności organizmu. Największej liczby powikłań należy się spodziewać u osób zakażonych HIV, chorych na białaczkę bądź inne nowotwory, poddawanych chemioterapii lub immunosupresji. Stosowanie glikokortykosteroidów, nawet miejscowo, może nasilać zmiany w ospie. U dorosłych częściej niż u dzieci dochodzi do poważnego powikłania w postaci nadkażenia ropnego zmian skórnych. Prowadzi to niekiedy do rozwoju sepsy. Bardzo często po wygojeniu zmian zostają blizny, których nie spotyka się raczej u dzieci.

Inne powikłania ospy u dorosłych to:

• zapalenie płuc,

• uszkodzenia neurologiczne,

• ataksja móżdżkowa, czyli zaburzenia równowagi,

• zaburzenia mowy,

• ospa wrodzona u kobiet ciężarnych lub poronienie,

• drgawki,

• upośledzenie słuchu,

• kłębuszkowe zapalenie nerek,

• zapalenie trzustki,

• zapalenie jąder,

• zapalenie wątroby,

• zapalenie mięśnia sercowego,

• zapalenie stawów.

Objawy wskazujące na ryzyko powikłań to pogorszenie samopoczucia, brak poprawy mimo leczenia, duszności, nadmierne osłabienie, bóle głowy i rozmaite stany wskazujące na rozwój powikłań neurologicznych.

Leczenie ospy wietrznej u dorosłych

Ze względu na to, że u dorosłych przebieg ospy jest z reguły dużo cięższy niż u dzieci, konieczna jest konsultacja lekarska już po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Wymagany jest odpoczynek w łóżku, częsta zmiana ubrań, kąpiel wyłącznie w płynach odkażających i łagodzących świąd. Środki dezynfekujące zapobiegają nadkażeniu bakteryjnemu. U dorosłych chorych na ospę stosuje się leki przeciwwirusowe, a konkretnie acyklowir. Skraca on czas choroby i redukuje ryzyko powikłań po ospie. Acyklowir jest lekiem hamującym namnażanie się wirusa, a nie go eliminującym, dlatego tak istotne jest, by leczenie wdrożyć na początku choroby, kiedy wirus się namnaża, a nie, kiedy choroba jest w zaawansowanym stadium. Dodatkowo leczenie obejmuje leki przeciwhistaminowe, redukujące świąd. Jeśli nie wystąpią powikłania, ospa wietrzna jest chorobą o charakterze samoograniczającym się, jednak po latach może ulec reaktywacji jako półpasiec.

Ospa u dorosłego człowieka a szczepienie

Najlepszą metodą profilaktyki są szczepienia na wirusa ospy i półpaśca, które można przeprowadzić w dowolnym wieku. Warto o nich pomyśleć, jeśli w dzieciństwie nie chorowało się na ospę, której wirus jest bardzo powszechny w środowisku. Trudno stosować izolację względem np. kobiety ciężarnej, tym bardziej jeśli już ma jedno dziecko. Ponadto nad szczepieniem powinny zastanowić się osoby z osłabioną odpornością. Nie notuje się po nim poważnych działań niepożądanych. Niestety jest płatne.