Ludzie z osobowością schizoidalną wycofują się z kontaktów emocjonalnych i społecznych, ograniczają je do niezbędnego minimum, ponieważ uznają je za niepotrzebne. Źródłem satysfakcji może być dla nich praca (niewymagająca umiejętności społecznych) czy samotnicze hobby - nigdy relacje międzyludzkie. Emocjonalny dystans nie oznacza, że osoby schizoidalne są pozbawione uczuć. Przeciwnie, zwykle są to ludzie o bogatym wnętrzu, dużej wrażliwości i zdolności introspekcji. Nie potrafią jedynie okazywać swoich przeżyć, a przekonanie, że nie zostaną zrozumiani przez otoczenie, skutecznie zniechęca ich do podejmowania jakichkolwiek prób w tym kierunku.
Przyczyny rozwoju osobowości schizoidalnej
Zaburzenia schizoidalne mogą mieć podłoże genetyczne. Występują często u osób, których najbliżsi krewni cierpią na schizofrenię lub zaburzenia schizotypowe. Inną biologiczną przyczyną rozwoju osobowości schizoidalnej bywają ogniskowe anomalie w mózgu w obrębie układu limbicznego lub układu siatkowatego odpowiedzialnego za poziom aktywacji.
Osobowość schizoidalna może ukształtować się w procesie wychowania, wskutek deficytu miłości czy przesadnego rygoryzmu. Dziecko, które czuje się niekochane, nieakceptowane, odtrącane, reaguje wycofaniem i zamknięciem w swoim świecie. Sytuacja pogłębia się w kontaktach rówieśniczych (w przedszkolu, w szkole), kiedy młody człowiek stroni od relacji, a jego zachowanie spotyka się z niezrozumieniem, odrzuceniem, co pogłębia alienację. Brak stymulacji interpersonalnej nasila zaburzenia w zakresie funkcjonowania społecznego. Uczniowie z takim problemem mogą cechować się wysoką inteligencją, a mimo to uzyskiwać wyniki poniżej normy, ponieważ mają kłopot z prezentacją wyuczonej wiedzy. To także utwierdza ich w poczuciu niezrozumienia i odosobnienia.
Osobowość schizoidalna - objawy
Osobowość schizoidalna najwyraźniej objawia się w relacji z innymi ludźmi. Ludzie z tego typu zaburzeniem unikają kontaktów społecznych. Wszelkie formy bliskości są dla nich powodem stresu i wzbudzają dyskomfort. Dlatego osoby schizoidalne preferują relacje, które nie wymagają emocjonalnego zaangażowania. Wybierają samotność i zajęcia, w których mogą działać całkowicie samodzielnie. Nie szukają przyjaciół ani stałych partnerów.
Osoby schizoidalne mają spłyconą ekspresję emocjonalną. Ich ograniczona umiejętność wyrażania uczuć dotyczy zarówno radości, przyjaźni, jak i złości, niechęci. Typ schizoidalny cechuje się też umiarkowaną zdolnością odczuwania przyjemności (anhedonia) i brakiem poczucia humoru. Emocjonalny chłód idzie w parze z brakiem empatii. Człowiek z osobowością schizoidalną jest pochłonięty własnymi przemyśleniami i światem wewnętrznych przeżyć. Pozostaje niewrażliwy na bodźce płynące z otoczenia, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Obojętny jest na reakcję innych ludzi na swoje zachowania.
Zobacz także: Zaburzenia osobowości - ich rodzaje, objawy i sposoby leczenia
Osoba schizoidalna może wydawać się ekscentrykiem, zaskakującym oryginalnością poglądów. Zwykle myśli po swojemu i choć ma problem z werbalizowaniem uczuć, bez trudu przychodzi jej wygłaszanie kontrowersyjnych poglądów. Pozostaje niewrażliwa na obowiązujące konwenanse i normy społeczne, choć w trudnych sytuacjach często bywa bierna. Ma silną skłonność do fantazjowania i introspekcji. Jej zachowanie bywa dziwaczne, poczynając od oryginalnego sposobu ubierania się, przez nietypowe hobby, po odbiegający od standardów tryb życia (np. bezdomność z wyboru).Osobowość schizoidalna a miłość
Związek oparty na miłości wiąże się zawsze z częściową rezygnacją z własnej niezależności, ingerencją we własną tożsamość, niezbędną do otworzenia się na partnera. Dlatego osobom schizoidalnym brakuje umiejętności nawiązywania takich relacji, a fascynacja drugim człowiekiem budzi w nich więcej lęku niż radości. Rodzące się uczucie to dla nich ryzyko uzależnienia, konieczności oddania komuś zbyt wiele. Ludzie o osobowości schizoidalnej preferują krótkotrwałe, niezobowiązujące relacje, co zazwyczaj oznacza związki oparte wyłącznie na kontaktach seksualnych. W ten sposób bronią się zarówno przed koniecznością okazywania empatii i uczuć, jak i intruzją partnera w ich przestrzeń osobistą. Niekiedy osoby schizoidalne całkowicie wycofują się z tej sfery życia.
Leczenie zaburzeń schizoidalnych
Osoby schizoidalne rzadko poddają się leczeniu, ponieważ swoje zachowania uważają za racjonalne. Trafiają na terapię dopiero wskutek poważnych konfliktów z otoczeniem lub gdy pojawią się u nich somatyczne objawy choroby.
Za jedyną skuteczną metodę leczenia zaburzeń schizoidalnych uznaje się psychoterapię. Część psychologów jest zdania, że pomocna jest krótkoterminowa psychoterapia poznawczo-behawioralna, skoncentrowana na wybranym problemie chorego. Inni preferują terapię długoterminową, której celem jest wypracowanie umiejętności nazywania własnych emocji, rozwijania empatii, budowania relacji interpersonalnych. Leczenie farmakologiczne stosuje się w zaburzeniach schizoidalnych tylko okresowo, gdy u chorego pojawią się stany depresyjne czy lękowe.