Oponiak mózgu jest nowotworem o najniższym stopniu złośliwości, który poza pojedynczymi przypadkami (1-3%) rozrasta się wyłącznie miejscowo. U niektórych osób guz nacieka kości czaszki, ale najczęściej zmiana jest dobrze ograniczona i można ją w całości usunąć.

Oponiak mózgu - objawy

Oponiak mózgu rozpoznawany jest zazwyczaj u osób po 60. roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Ma charakter pojedynczego twardego guza, dobrze oddzielonego od tkanki mózgowej i połączonego z oponami. Lokalizuje się przeważnie wzdłuż sierpa mózgu (w linii pośrodkowej ciała, pomiędzy półkulami). Rozwija się powoli, przez wiele lat może nie powodować żadnych objawów.

Chorzy najczęściej skarżą się na bóle lub zawroty głowy, wymioty. Guz nie nacieka tkanki nerwowej, ale, rozwijając się w zamkniętej przestrzeni mózgoczaszki, może uciskać sąsiednie struktury mózgu i powodować powstawanie charakterystycznych dla tych miejsc objawów ogniskowych (niedowłady, porażenia, zaburzenia czucia lub wzroku, słuchu albo węchu).

Oponiak mózgu w okolicy płatów czołowych może być przyczyną apatii, spowolnienia intelektualnego, zaburzeń koncentracji, problemów z planowaniem, zapamiętywaniem, braku łaknienia.

Nowotwór zlokalizowany w kanale kręgowym powoduje objawy zbliżone do dyskopatii: bóle korzeniowe, rwę kulszową, niedowłady lub porażenia poprzeczne, zaburzenia pracy zwieraczy.

Guzy o dużym rozmiarze lub niekorzystnej lokalizacji mogą powodować również poważniejsze powikłania, takie jak padaczka i nadciśnienie śródczaszkowe.

Padaczka, będąca objawem oponiaka, rozwija się stopniowo. Intensywność i częstość epizodów rośnie pod wpływem zwiększającego się ucisku nowotworu na mózg. Przyczyną napadów jest mechaniczne podrażnienie tkanki nerwowej, więc w przebiegu oponiaka trudno poddają się one leczeniu farmakologicznemu.

Jeśli nowotwór jest ulokowany w miejscu utrudniającym odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego z czaszki do kanału kręgowego, może dochodzić do powstawania nadciśnienia śródczaszkowego. Początkowe objawy są nieswoiste (bóle głowy, wymioty), a stan ten może być rozpoznany przypadkowo, np. podczas badania dna oka. Przy rosnącym ciśnieniu może dochodzić do poważnych komplikacji (spowolnienie akcji serca, chwilowe utraty przytomności, zaburzenia oddychania).

Rozpoznanie oponiaka mózgu potwierdza się technikami obrazowymi (tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny ze spektroskopią (MRS), angiografia). Diagnostykę uzupełniają elektroencefalografia (EEG), ocena dna oka i badania laboratoryjne.

Przyczyny powstawania oponiaka mózgu

Oponiak powstaje wskutek patologicznego rozrostu tkanek opon mózgowo-rdzeniowych. 

Ryzyko zachorowania zwiększają następujące czynniki:

• napromieniowanie głowy w przebiegu leczenia wcześniej wykrytych nowotworów albo związane z innymi okolicznościami,
  
• wpływ żeńskich hormonów płciowych (na komórkach nabłonka opon stwierdzono istnienie receptorów dla progesteronu, który może stymulować rozwój zmian),
  
• nerwiakowłókniakowatość typu 2 - dziedziczna choroba, w której dochodzi do patologicznego rozrostu tkanki nerwowej w obrębie układu nerwowego,
  
• historia rodzinna - choć nie stwierdzono, by skłonność do oponiaka mózgu była uwarunkowana genetycznie, wykryto zwiększoną tendencję do rozwoju tego nowotworu u osób, które miały takie przypadki wśród najbliższych krewnych.
  

Oponiak mózgu - leczenie

Leczenie oponiaka mózgu polega na jego usunięciu. Zwykle powoduje to ustąpienie wszystkich objawów towarzyszących chorobie. Kwalifikacja do zabiegu opiera się na ocenie w badaniach obrazowych, czy guz rośnie i jaka jest jego lokalizacja. W przypadku przebiegu bezobjawowego, przy małej progresji zmian, chory może być obserwowany, a decyzję o operacji się odracza.

Jeśli oponiak mózgu rośnie szybko albo powoduje uciążliwe objawy lub poważne powikłania (padaczka, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe), chorego kwalifikuje się do zabiegu chirurgicznego. Najczęściej polega on na otwarciu czaszki i usunięciu guza w całości. Alternatywną metodą jest zastosowanie noża gamma - techniki pozwalającej na zniszczenie oponiaka zogniskowaną na nim wiązką promieniowania gamma. Metoda jest bezbolesna, nie wymaga wykonania trepanacji czaszki, pozwala na bardzo szybki powrót do normalnego życia.

Powikłania oponiaka mózgu

Niewielki odsetek oponiaków mózgu ulega zezłośliwieniu, co komplikuje proces leczenia i pogarsza rokowanie.

W okresie przedoperacyjnym podstawowymi powikłaniami oponiaka są padaczka i symptomy cieśni śródczaszkowej (nadciśnienia). Pojawiają się one w zaawansowanym stadium choroby, kiedy wcześniejszy przebieg był bezobjawowy albo gdy diagnostyka poprzedzających objawów nie była skuteczna.

Jeśli guz był usuwany chirurgicznie, trzeba liczyć się z powikłaniami poważnego zabiegu operacyjnego, połączonego z otwarciem czaszki i z długim okresem rekonwalescencji.

Późne powikłania oponiaka mózgu to przede wszystkim miejscowa wznowa. Pojawia się ona relatywnie często, niezależnie od wybranej metody leczenia, więc wszyscy chorzy muszą być do końca życia poddawani regularnym badaniom kontrolnym.