Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (inaczej choroba Hortona czy GCA) jest chorobą o niecałkowicie wyjaśnionej etiologii. Bezpośredni mechanizm powstawania charakterystycznego obrazu chorobowego jest związany z napływem komórek spotykanych zwykle w strefach zapalenia: limfocytów i makrofagów.
Przyczyny olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
Przyczyny olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic nie zostały szczegółowo określone. Według aktualnego stanu wiedzy proces ten wiąże się z reakcją organizmu na niektóre rodzaje infekcji (wirusowych lub bakteryjnych). Choć nie stwierdza się typowych oznak, które wskazywałyby na autoimmunologiczny charakter choroby (autoagresję), to jednak zmiany zapalne lokalizują się w okolicy błony środkowej naczyń tętniczych sprężystych. Oznacza to, że komórki układu odpornościowego właśnie w tych miejscach odnajdują czynnik, wokół którego się gromadzą, stając się przyczyną wystąpienia objawów.
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic w niemal połowie przypadków skojarzone jest z występowaniem polimialgii reumatycznej (PMR). Zespół ten dotyczy głównie mięśni obręczy barkowej oraz ramion i może przejawiać się ich bólami albo sztywnością, towarzyszącymi zapaleniami stawów albo innymi, niespecyficznymi objawami ogólnymi.
Wskazuje się również na fakt, że występowanie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic jest skorelowane statystycznie z obecnością niektórych charakterystycznych antygenów tkankowych. Może to oznaczać, że osoby o pewnym, uwarunkowanym genetycznie typie tkanek mogą mieć większą skłonność do zachorowania niż osoby o odmiennych cechach budowy.
Występowanie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic występuje w różnych regionach geograficznych. Charakterystycznym elementem (obserwowanym na różnych kontynentach półkuli północnej) jest to, że przypadki choroby rejestrowane są znacznie częściej w rejonach północnych, (znajdujących się bliżej koła podbiegunowego), niż w okolicach bliższych zwrotnikowi czy równikowi. Na GCA zdecydowanie częściej zapadają kobiety – stanowią one ok. 2/3 wszystkich chorych. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic jest chorobą ludzi po 50. roku życia, szczyt zachorowań przypada na 7–8 dekadę życia.
Zobaczcie na filmie jak wygląda badanie tętnic szyjnych i kręgowych:
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – objawy
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic powoduje tworzenie się nacieków w ścianach naczyń tętniczych i zwężanie ich światła. Często przez jakiś czas rozwój choroby jest niedostrzegalny. Do sukcesywnego pojawiania się symptomów GCA dochodzi, gdy zwężenie naczynia staje się krytyczne, to znaczy obejmuje ok. 80–90% pierwotnej powierzchni jego przekroju. Jednak w niektórych przypadkach objawy, szczególnie pod postacią zaburzeń widzenia, mogą pojawić się nagle.
Najczęstszą postacią choroby Hortona jest olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnicy skroniowej. Objawy mogą pojawiać się jednostronnie lub obustronnie. Chory skarży się na charakterystyczne, napadowe, silne bóle głowy, które mogą też przybierać postać palenia, ostrego pieczenia. W przypadku rozwiniętych objawów często stwierdza się w tej okolicy głowy pogrubienie i bolesność uciskową tętnicy skroniowej. Skóra nad nią może być zaczerwieniona i nadmiernie ucieplona. Dodatkowym zjawiskiem jest przeczulica skóry głowy w bolącej okolicy. Pacjenci reagują przesadnie na czesanie, próbę założenia czapki czy nawet głaskanie włosów. Mają problem z położeniem głowy na poduszce.
Ból zaczyna się zwykle w okolicy skroniowej i rozprzestrzenia się na powierzchnię czaszki. Niekiedy może być zlokalizowany w tylnej części głowy lub w okolicy ucha. Ze względu na opisany, charakterystyczny dla choroby obraz określa się go jako hortonowski ból głowy.
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic może obejmować inne tętnice, głównie w okolicy szyi, głowy czy (rzadziej) obręczy barkowej. Towarzyszą mu objawy, takie jak:
- zmniejszenie siły żwaczy, łatwe męczenie się podczas przeżuwania pokarmu – tzw. chromanie żuchwy,
- drętwienie języka, problemy z przeżuwaniem i przełykaniem, niewielkiego stopnia zaburzenia mowy,
- bóle ucha, szum w uszach, zaburzenia słuchu,
- zaburzenia neurologiczne o typie przemijających napadów niedokrwiennych (TIA) lub ograniczonych niedowładów.
Oczna postać olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
Postać oczna jest odmianą choroby Hortona, która przebiega najszybciej. Zajęcie przez naciek zapalny odcinków tętnicy ocznej lub tętnicy środkowej siatkówki może, w przypadku braku leczenia lub opóźnionego postawienia rozpoznania, prowadzić do poważnych, trwałych następstw z utratą wzroku włącznie.
Objawy oczne olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic nasilają się szybko ze względu na fakt, że tkanka nerwowa, zlokalizowana w dużym skupieniu w obrębie siatkówki oka, jest niezwykle wrażliwa na niedokrwienie. Jej duże zapotrzebowanie na tlen i substancje odżywcze sprawia, że nawet krótkotrwałe przerwanie lub znaczące ograniczenie dopływu krwi powoduje zaburzenia widzenia, a następnie utratę wzroku. Dlatego każda postać nagłego zaniewidzenia, silnego bólu oka albo pojawianie się rozbłysków lub mroczków powinny być wskazaniem do natychmiastowej wizyty u okulisty.