Pierwsze próby leczenia chorób wywołanych zaburzonym funkcjonowaniem mózgu poprzez przecinanie niektórych połączeń w nim pojawiły się na początku XX w. i w wielu przypadkach nie należały do udanych. Dzisiaj lekarze mają o wiele większą wiedzę o tym, jak działa ten organ, dzięki czemu operacje mózgu mogą w wielu przypadkach przywrócić zdrowie.

Dziewczynka, której odcięto lewą półkulę mózgu

12-letnia Julka cierpiała na silne, niereagujące na leczenie ataki padaczki, które niszczyły jej mózg i przynosiły dużo bólu. Lekarze wykorzystali wszystkie standardowe metody leczenia tego problemu, byli jednak bezradni. Zrozpaczeni rodzice, którzy nie potrafili bezczynnie patrzeć na cierpienie swojego dziecka, zgodzili się na podjęcie desperackiego kroku, którym była operacja mózgu.

Neurochirurdzy przecięli połączenia między lewą półkulą (w której dochodziło do ataków padaczkowych) a pniem mózgu. Dzięki temu dziewczynka przestała odczuwać skutki swojej choroby, skończyło się cierpienie i powolna degeneracja układu nerwowego.

Operacje mózgu są ryzykowne

Operacje na mózgu są zawsze niezwykle ryzykowne – nie chodzi tylko o duże ryzyko powikłań pooperacyjnych, które mogą doprowadzić nawet do śmierci. Mózg ludzki nie jest jeszcze na tyle zbadany, żeby zawsze móc jednoznacznie przewidzieć skutki usunięcia jakiejś jego części czy połączeń nerwowych. Bywa, że po operacjach neurologicznych zmienia się osobowość osób poddanych zabiegowi, tracą one pamięć lub część umiejętności. W jeszcze trudniej zrozumiałych sytuacjach – zyskują nowe, niewidoczne wcześniej talenty.

W przypadku Julki decyzja o operacji mózgu bardzo się opłaciła. Mimo że dziewczynka do końca życia musi być rehabilitowana, to może normalnie żyć, mieć przyjaciół, chodzić do szkoły i rozwijać się. Podobnie było u rocznej Łucji, u której w 2015 r. przecięto włókna nerwowe pomiędzy półkulami, dzięki czemu dziewczynka przestała doświadczać kilkunastu ataków dziennie i może normalnie się rozwijać. Im szybciej zostanie dokonana taka operacja, tym łatwiej i sprawniej jedna z półkul przejmuje funkcje drugiej.

Jak wygląda życie z jedną półkulą mózgu?

Medycyna zna bardzo wiele przypadków osób, które mogą korzystać tylko z jednej półkuli mózgowej i sprawnie funkcjonować. Taka sytuacja zachodzi nie tylko na skutek odcięcia jednej z nich. Niektórzy ludzie rodzą się bez niej, u innych bywa usunięta na skutek zabiegów chirurgicznych, zniszczona podczas urazów, przez groźne choroby czy wylewy mózgu. W takich sytuacjach okazuje się, jak niezwykle plastyczny jest ludzki mózg.

Można nie tylko żyć posiadając jedną półkulę, ale nawet żyć bez szczególnych obwarowań czy braków. Pozostała półkula mózgu, szczególnie jeśli wspierana jest przez odpowiednią rehabilitację, bardzo szybko przejmuje funkcje tej odłączonej.

Wiadomo, że prawa i lewa półkula mózgu specjalizują się w czym innym. Podczas gdy prawa w większym stopniu odpowiedzialna jest za myślenie twórcze i artystyczne, to lewa na ogół kontroluje procesy mowy i myślenia logicznego. Nie jest jednak tak, że utrata lub brak jednej z nich skutkuje tym, że któreś z funkcji stają się niedostępne dla człowieka. Zdrowa półkula prawa bardzo szybko zaczyna kontrolować mowę i myślenie logiczne, a lewa – twórcze procesy. Wymaga to tylko czasu.

Czy przez ponad 20 lat można nie zauważyć braku połowy mózgu?

Osoby, które powątpiewają w jakość życia z jedną półkulą mózgu, mogą zapoznać się z niezwykle fascynującym przypadkiem Michelle Mack, która o tym, że posiada tylko prawą z nich dowiedziała się dopiero w wieku 27 lat. Kobieta urodziła się już z jedną półkulą, druga prawdopodobnie została uszkodzona na skutek wylewu w okresie prenatalnym lub nigdy się nie wykształciła. Mimo to Michelle nauczyła się normalnie mówić, skończyła szkołę średnią i pracowała, wykonując prace biurowe. Jej mózg funkcjonował bezbłędnie, mimo że była go tylko połowa.

Operacyjne leczenie padaczki

Większość przypadków padaczki można kontrolować dzięki lekom, jednak zdarza się również tak, że farmakologia jest bezradna. Wówczas często sięga się po metody operacyjne. Czasami w zupełności wystarczające jest usunięcie tylko małego, patologicznie aktywnego obszaru, który wywołuje napady. W innych przypadkach przecina się nerwy odpowiedzialne za komunikację między półkulami. Choć zabiegi takie zawsze niosą ze sobą ryzyko, często są jedyną możliwości na przywrócenie chorym normalnego życia. Wykonywane w dzieciństwie ułatwiają pozostałej półkuli przejęcie pełnej funkcjonalności, gdyż w tym okresie mózg jest o wiele bardziej plastyczny.