Osoby ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową często cierpią z powodu obrzęku nóg. Dochodzi do niego w przypadku ingerencji w układ limfatyczny na skutek zabiegu operacyjnego lub napromieniowania. W miejscach, w których bardzo często dochodzi do dużej opuchlizny, przy towarzyszącym niedokrwieniu, może wystąpić konieczność amputacji kończyny.

Obrzęk nóg – z czym się wiąże?

Obrzęk nóg jest związany z przesiąkaniem wody pochodzącej z krwi do tkanek przez ścianę naczyniową. W przebiegu schorzenia, które może być powikłaniem terapii nowotworowej lub samego nowotworu, kluczowe jest powstawanie zakrzepów w żyłach głębokich. Na pierwszym etapie choroby pojawia się ból na skutek gwałtownego skurczu mięśni. Charakterystyczne jest to, że dolegliwość nie ustępuje, ale nasila się przy ucisku na podeszwę czy zginaniu stopy.

Obrzęk może wywołać groźne powikłania w postaci tzw. róży, czyli zapalenia skóry i tkanki podskórnej, z objawami towarzyszącymi w postaci gorączki, mdłości, a niekiedy wymiotów. Na skórze mogą pojawić się czerwone plamy i dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych, które dodatkowo powodują dyskomfort w związku z ich tkliwością i bólem.

Obrzęki nóg – klasyfikacja

Opuchlizny kończyn dolnych, które są skutkiem obrzęku limfatycznego, są opisane wg klasyfikacji Brunnera. W I stopniu widoczny jest łagodny obrzęk, który obejmuje stopę i podudzie, występuje najczęściej pod koniec dnia i zazwyczaj ustępuje po uniesieniu kończyny. W II stopniu obrzęk tzw. całodzienny ustępuje w nocy, przy czym towarzyszy mu tzw. dodatni objaw Stemmera. III stopień to obrzęk, który nie ustępuje po uniesieniu kończyny, a w IV kończyna ulega deformacji – pojawiają się przetoki, róża oraz wypryski. Ostatni etap jest związany z tzw. słoniowacizną – jest to olbrzymia opuchlizna, która nie tylko zniekształca skórę, ale także powoduje jej pogrubienie. Obrzęki nóg V stopnia w znacznym stopniu upośledzają prawidłową funkcję kończyn.

Obrzęki nóg – przyczyny i objawy

W przebiegu choroby nowotworowej obrzęk nóg może wystąpić w trakcie rozwoju raka, podczas leczenia, ale także po zakończeniu terapii, nawet po wielu latach. Często pojawia się po nadmiernym wysiłku, w trakcie infekcji lub na skutek urazu. W przebiegu choroby dochodzi do zmiany w składzie limfy, pogrubienia naczyń, a także zwłóknienia w zajętych przez chorobę tkankach. Przyczyną obrzęku nóg są także przewlekłe stany zapalne, ponieważ zmiany w obrębie tkanek mają charakter zastoinowy.

Objawy mogą wystąpić w jednej kończynie lub w obu kończynach. Początkowo opuchlizna jest niewielka, ale z czasem powiększa się i nie znika po uniesieniu nogi lub po odpoczynku. Charakterystyczne jest to, że ustępuje pod naciskiem palca.

Nieleczony obrzęk nóg w chorobie nowotworowej staje się coraz twardszy, przez stwardnienie skóry oraz zwłóknienie tkanek. Prowadzi do rogowacenia skóry, zwiększenia jej objętości i deformacji. Kończyna staje się nie tylko większa, ale też cięższa, z ograniczoną ruchomością stawów. Pojawia się ból na skutek nagłych skurczów mięśni, przykurczów i zaburzenia krążenia. Skóra w okolicy objętej zmianami jest bardzo podatna na urazy i uszkodzenia.

Leki na obrzęki nóg

W zasadzie w pierwszej kolejności w terapii obrzęku nóg nie stosuje się leków, ale metody zachowawcze takie jak fizjoterapia i farmakoterapia. Można przeprowadzić zabiegi chirurgiczne, ale wskazania do nich występują rzadko. Największą pomoc i ulgę przynosi fizjoterapia w postaci:

• masażu limfatycznego – technika opiera się na delikatnym ucisku i oklepywaniu skóry,
  
• leczenia kompresyjnego (uciskowego) – polega na użyciu bandaży, które zakłada się najczęściej po masażu, zaleca się ich noszenie przez całą dobę; w przypadku zmniejszenia obrzęku można stosować specjalne rękawy uciskowe,
  
• ćwiczeń fizycznych i oddechowych – powodują zwiększenie odpływu chłonki bez jednoczesnego wzrostu ciśnienia krwi,
  
• unoszenia kończyny – nawet w nocy, za pomocą specjalnych poduszek bądź dostępnych w sklepach specjalnych klinów.
  

W przypadku opuchlizny towarzyszącej chorobom terminalnym, terapia nie zakłada całkowitego wyleczenia, a eliminację objawów i zapewnienie poszkodowanej osobie komfortu życia. Efekty zależą od systematyczności zabiegów, z których nie można rezygnować, nawet jeżeli ustąpią dolegliwości.

Leki są stosowane jedynie jako wspomaganie fizjoterapii i tylko w przypadku zalecenia lekarza. W niektórych przypadkach ulgę przynoszą maści i kremy do miejscowego stosowania, ale nie dają dobrych efektów przy zaawansowanej formie choroby.

Wybór metody leczenia nie wyklucza konieczności oszczędzania obrzękniętej kończyny. Nie może być ona poddawana zabiegom typu: podawanie leków drogą dożylną, zakładanie wenflonu, a nawet mierzenia ciśnienia.