Na temat statyn krąży w sieci coraz więcej fałszywych informacji. Jest ich na tyle dużo, że niektórzy kardiolodzy mówią nawet o rodzeniu się nowego ruchu proepidemicznego na wzór ruchów antyszczepionkowych, przeciwników statyn zaś porównują do antyszczepionkowców.

Negatywne informacje o statynach mogą skłaniać pacjentów do samowolnego zmniejszania zalecanych dawek leków lub do ich odstawienia, co grozi poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Tymczasem, jak zauważają kardiolodzy, ryzyko stosowania statyn, nawet długotrwałego, może być niższe niż łykania tabletek przeciwbólowych kupionych bez recepty w kiosku.

Co to są statyny

Statyny to grupa leków przepisywanych pacjentom, u których stwierdza się podwyższony poziom cholesterolu we krwi, a dieta i aktywny tryb życia nie przynoszą poprawy (na przykład ze względu na uwarunkowaną genetycznie hipercholesterolemię rodzinną). Statyny stosuje się też u osób mających miażdżycę naczyń, które są po zawale lub są w grupie ryzyka wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu.

Statyny obniżają poziom cholesterolu frakcji LDL, czyli tzw. złego cholesterolu. Zbyt wysoki poziom LDL niszczy naczynia krwionośne i powoduje miażdżycę.

Poziom cholesterolu a dieta

W przestrzeni publicznej pojawiają się błędne i szkodliwe informacje, jakoby wysoki poziom cholesterolu, a także dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, nie miały większego wpływu na rozwój miażdżycy i związanych z nią chorób sercowo-naczyniowych. Kardiolodzy zdecydowanie sprzeciwiają się takim opiniom.

Cholesterol ma dwa źródła: jednym jest pożywienie, drugim – wątroba, która produkuje cholesterol (w nieczęstych, genetycznie uwarunkowanych chorobach w bardzo dużej ilości).

Nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych przekłada się na stężenie cholesterolu we krwi i ryzyko występowania chorób układu krążenia. W ubiegłym roku podczas Kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego przedstawiono badania, które jednoznacznie wykazały, że wzrost spożycia cholesterolu o 300 mg na dobę wiąże się ze zwiększeniem ryzyka występowania zawału serca i udaru mózgu o 17 proc., a zgonu o 18 proc.

Jeżeli ilość tzw. złego cholesterolu, czyli LDL, przekracza normy, zaczyna się on osadzać na ścianach tętnic, prowadząc do powstania blaszki miażdżycowej i rozwoju groźnych schorzeń układu krwionośnego.

Zobacz film: Dobry i zły cholesterol. Co o nich wiesz?

Kiedy obniżać cholesterol?

O zbyt wysokim poziomie cholesterolu, czyli hipercholesterolemii mówimy wtedy, gdy cholesterol całkowity przekracza 190 mm/dL, a cholesterol LDL 115 mm/dL lub pacjent jest leczony.

Większość chorych zwraca uwagę przede wszystkim na stężenie cholesterolu całkowitego. Lekarze natomiast skupiają się na cholesterolu LDL. To jego poziom ma znaczenie dla decyzji o rozpoczęciu terapii i jej przebiegu. Cele terapii zależą od ryzyka sercowo-naczyniowego, które definiuje między innymi nieprawidłowe stężenie cholesterolu. Im bardziej obniżymy cholesterol LDL, tym bardziej zmniejszymy ryzyko sercowo-naczyniowe.

Pierwszą podstawową kwestią są efekty leczenia. W przypadku leczenia zaburzeń gospodarki lipidowej nie wolno przerywać terapii. Jej efekty rzadko kiedy są również natychmiastowe.

- Analiza badania Jupiter wskazuje, że by zapobiec 1 zgonowi z przyczyn sercowo-naczyniowych, należy leczyć 164 chorych przez rok. Natomiast już po 5 latach terapii hipolipemizującej [obniżającej cholesterol, red.], liczba leczonych chorych zmniejsza się do 29 osób. Dzięki temu, że statyny są stosowane od około 40 lat, lek został bardzo dobrze poznany. Dokładnie sprawdzono między innymi jego bezpieczeństwo stosowania. Ponadto należy podkreślić, że korzyści terapeutyczne uzyskiwane są nawet u chorych powyżej 70 roku życia. Kontynuacja terapii powyżej 75 roku życia zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe

– podkreśla prof. Aleksander Prejbisz z Kliniki Nadciśnienia Tętniczego Instytutu Kardiologii w Warszawie.

Eksperci zwracają również uwagę na inne mity dotyczące leczenia zaburzeń lipidowych.

Statyny a funkcje poznawcze

Czy statyny mogą mieć negatywny wpływ na nasze zdolności intelektualne? Badania tego nie potwierdzają. Stężenie cholesterolu nie ma wpływu na stężenie kortyzolu i innych hormonów o budowie steroidowej, niezależnie od tego, czy jest wysokie, czy niskie. Podobnie statyny nie mają negatywnego wpływu na rozwój demencji i zaburzenie funkcji poznawczych. Co więcej, w badaniach naukowych podkreśla się wręcz ich korzystny wpływ na zachowanie sprawności umysłowej – intensywna terapia hipolipemizująca zapobiega rozwojowi zaburzeń funkcji poznawczych. Należy podkreślić, że to głównie wysokie stężenie cholesterolu, a w konsekwencji rozwój miażdżycy w łożysku tętniczym, odpowiedzialne są za rozwój zaburzeń poznawczych.

Statyny a niewydolność serca

Leczenie obniżające stężenie cholesterolu zapobiega incydentom sercowo-naczyniowym. Wzrost częstości rozpoznawania niewydolności serca wynika zaś ze zjawiska starzenia się populacji. Według badania opublikowanego w 2019 roku na łamach czasopisma Jama Cardiology, liczba osób w populacji ogólnej, która przekracza 65 rok życia dynamicznie rośnie. W przeciągu ostatnich 6 lat zwiększyła się aż o 23%.

Czy statyny niszczą wątrobę

Nie. Statyny uważa się za substancje hepatoprotekcyjne (działające ochronnie na wątrobę) i działające regenerująco na stan zapalny w obrębie wątroby. Potwierdzają to aktualne wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach. Łagodne podwyższenie aktywności transaminaz (enzymów, które przedostają się do krwi, gdy komórki wątroby zostają uszkodzone) jest bardzo rzadkie i są to pojedyncze przypadki. Z uwagi na epizodyczne występowanie podwyższenia stężenia ALT w trakcie terapii statyną, zaleca się kontrole jej stężenia po rozpoczęciu terapii. Następnie nie jest zalecana rutynowa ocena enzymów wątrobowych, jeżeli nie występują żadne niepokojące objawy.

Statyny a bóle mięśniowe

Jedno z wielu badań oceniających częstość występowania bólów mięśniowych w trakcie leczenia statynami wykazało, że w momencie „podwójnego zaślepienia”, gdy ani lekarz, ani pacjent nie wie, jakie leki są stosowane, częstość występowania bólów mięśniowych była porównywalna w grupie pacjentów stosujących statyny i w grupie stosującej placebo. Wynosiła od 0,1-0,2% chorych. Po odślepieniu badania, gdy chorzy wiedzieli, że leczeni są statynami, a druga grupa placebo, częstość dolegliwości mięśniowych u chorych stosujących statyny znacząco wrosła, w porównaniu do chorych otrzymujących placebo. Jak podkreślają eksperci, bóle mięśniowe są jednym z najczęstszych bólów, które odczuwamy na co dzień. W tej sytuacji warto zastanowić się nad siłą sugestii i tym, czy dolegliwości mięśniowe/stawowe nie występowały jeszcze przed rozpoczęciem terapii hipolipemizującej.

Statyny a impotencja

Wpływ statyn na zaburzenia erekcji to mit! Impotencja wywołana jest przez odkładanie miażdżycy w łożysku tętniczym. Statyny, obniżając stężenie cholesterolu wpływają na zmniejszenie progresji miażdżycy, a tym samym zmniejszają częstość zaburzeń erekcji.

Co dają statyny?

By zapobiec błędnemu skupianiu się na publikowanych w Internecie mitach, warto przenieść uwagę chorych na korzyści wynikające z terapii statynami. W przypadku zaburzeń lipidowych chorego nic nie boli, czuje się dobrze, lecz musi przyjmować leki. Miażdżyca nie boli, ale jej ryzyko rośnie każdego dnia. W tej sytuacji istotnym jest pokazanie sensu leczenia i podkreślenie jak ważne są korzyści, które odnosi się długoterminowo. Są nimi obniżenie cholesterolu LDL, a w konsekwencji zmniejszenie częstotliwości zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu.

Przeciwzapalne działanie statyn

Oprócz działania obniżającego stężenie cholesterolu, terapia statynami może przynieść inne korzyści. Tak zwane działanie plejotropowe statyn polega na wpływie na inne układy i narządy, np. działaniu przeciwzapalnym czy przeciwkrzepliwym. Ta cecha przyczynia się również do korzystnego wpływu statyn w leczeniu innych schorzeń. Dowiedziono również pozytywnego działania statyn u kobiet z endometriozą, ponieważ wskazuje się na to, że działają one antyoksydacyjnie.

- Ze względu na obecny tryb życia Polaków, nadmierną masę ciała, nieprawidłową dietę brak ruchu i palenie tytoniu powinniśmy mówić o leczeniu hipolipemizującym w każdej grupie wiekowej, oczywiście w zależności od wyjściowego poziomu ryzyka sercowo-naczyniowego. Młodszych chorych niestety trudniej przekonać argumentem, że terapia uchroni ich przed wystąpieniem np. zawału serca i/lub udaru mózgu w przyszłości. Być może jednak przemówi do nich argument, że jest to terapia pomagająca zachować sprawność organizmu na dłużej

– dodaje dr hab. n. med. Piotr Dobrowolski z Kliniki Nadciśnienia Tętniczego Instytutu Kardiologii w Warszawie.