Alfa-amylaza może być wykryta w surowicy i w moczu. Bada się ją przede wszystkim w przypadku podejrzenia upośledzenia funkcji trzustki. Amylaza jest enzymem rozkładającym cukry, głównie skrobię do maltozy. Wyróżnia się 3 typy amylaz, jednak u człowieka występują tylko 2. Alfa-amylaza wydzielana jest przede wszystkim przez trzustkę. Amylazę ślinową produkują ślinianki.

Amylaza – czym jest i jakie są normy?

Amylaza stanowi jeden z głównych trzustkowych enzymów uczestniczących w rozkładaniu wielocukrów, takich jak skrobia, dzięki czemu mogą one zostać wchłonięte z przewodu pokarmowego. Wyróżnia się nawet 8 izoenzymów amylazy. Produkowana jest przede wszystkim przez trzustkę i gruczoły ślinowe. Wydzielają ją również gruczoły mleczne i w niewielkim stopniu błona śluzowa jelita cienkiego. W przypadku skrobi enzym ten rozkłada skrobię na dwucukier – maltozę – poprzez działanie na wiązanie alfa-1,4-glikozydowe. W surowicy krwi można oznaczyć całkowitą wartość amylazy czy też poziom alfa-amylazy, czyli izoenzymu. Amylaza w moczu ulega znacznemu podwyższeniu w surowicy, jednak szybko spada. Wzrost w moczu utrzymuje się znacznie dłużej. Za normę przyjmuje się stężenie <220 U/l jednak te normy referencyjne są różne w zależności od laboratorium. Do wyniku zawsze powinien być dołączony zakres norm dla danego laboratorium.

Polecamy: Amylaza w moczu – badanie, norma. O czym świadczy wysoki poziom amylazy?

Kiedy oznacza się alfa-amylazę w surowicy?

Wskazaniem do oznaczania aktywności amylazy w surowicy są przede wszystkim objawy sugerujące zaburzenia funkcji trzustki. Obejmują one silne bóle w jamie brzusznej, wymioty czy nudności, objawy dyspeptyczne, zatrzymanie gazów i stolca, jak również niewyjaśnioną gorączkę. Alfa-amylaza ulega znacznemu podwyższeniu zarówno przy ostrym zapaleniu trzustki, jak i przy zaostrzeniu przewlekłej niewydolności trzustki. Może ulec również podwyższeniu przy innych schorzeniach trzustki, ślinianek czy wątroby.

Jak choruje trzustka? Dowiesz się tego z filmu: 

Jak wygląda badanie alfa-amylazy?

Alfa-amylaza oznaczana jest we krwi i w moczu. W tym celu konieczne jest pobranie niewielkiej ilości moczu lub krwi. W przypadku podejrzenia zaostrzenia przewlekłego zapalenia trzustki powinno się nie tylko oznaczać amylazę z krwi, lecz właśnie z moczu, gdyż wówczas wysoki wynik potwierdza rozpoznanie. Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonywania tego badania. Test nie wymaga również żadnego specjalnego przygotowania. Poddająca mu się osoba powinna oczywiście powstrzymać się od spożywania alkoholu, jednak najczęściej zdarza się, że właśnie po spożyciu alkoholu albo poważnym błędzie dietetycznym dochodzi do ostrego zapalenia czy zaostrzenia przewlekłego schorzenia trzustki. Zazwyczaj nie jest to badanie wykonywane jako jedyne badanie diagnostyczne, lecz jako jedno z kilku.

Wysoki poziom alfa-amylazy w surowicy

Wzrost poziomu alfa-amylazy w surowicy następuje w przebiegu następujących schorzeń czy nieprawidłowości:

• ostre zapalenie trzustki,
• pozapalne torbiele trzustki,
• zaostrzenie przewlekłego zapalenia trzustki,
• niedrożność przewodów trzustkowych czy przewodu pokarmowego na wysokości dwunastnicy,
• przewlekła choroba nerek,
• schorzenia wątroby,
• nadużywanie alkoholu,
• celiakia,
• gammapatie monoklonalne,
• niektóre nowotwory złośliwe, np. rak jelita grubego, stercza, płuc,
• wewnątrzprzewodowe nowotwory trzustki,
• dysfunkcja zwieracza Oddiego.

Rzadko zdarza się, by poziom amylazy był obniżony. Może takie zjawisko współistnieć z niektórymi nowotworami trzustki czy z masywnym zniszczeniem trzustki.

Co robić, gdy poziom amylazy jest podwyższony?

Jeśli poziom amylazy uległ podwyższeniu i został wykryty w wykonywanych na własną rękę badaniach laboratoryjnych, należy skonsultować się z lekarzem. Jeśli nie ma żadnych towarzyszących dolegliwości i niepokojących objawów, badanie najczęściej po prostu należy powtórzyć. Jeśli test jest zlecony przez lekarza, ze względu na współistniejące objawy kliniczne, w razie nieprawidłowego wyniku to specjalista decyduje o dalszym postępowaniu. Czasami konieczne jest wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych i innych, np. badań obrazowych w postaci ultrasonografii jamy brzusznej (USG jamy brzusznej) czy tomografii komputerowej. W takich przypadkach nigdy nie leczy się wyniku laboratoryjnego, lecz pacjenta. Jeśli stwierdzi się w badaniach chorobę trzustki, konieczne jest leczenie przyczynowe. Czasami wymagane jest także wdrożenie leczenia chirurgicznego, ale o dalszym postępowaniu decyduje przede wszystkim stan ogólny osoby, u której zdiagnozowano nieprawidłowości.