Progesteron oznacza się podczas diagnostyki żeńskiej niepłodności, kobiecego hipogonadyzmu, oceny wystąpienia owulacji, przy podejrzeniu guzów hormonalnych czynnych, które wydzielają progesteron u przedstawicieli obu płci i ciąży pozamacicznej. Największe stężenie progesteronu wypada 7 dni po owulacji – w 21–23 dniu cyklu.

Co to jest progesteron i jaka jest jego rola w organizmie?

Progesteron, określany także jako luteina, to żeński hormon płciowy, który wytwarzany jest przez jajniki, komórki ciałka żółtego (przekształconego pęcherzyka jajnikowego) podczas fazy lutealnej (jednej z faz cyklu miesiączkowego) i wczesnej ciąży. Na etapie zaawansowanej ciąży progesteron produkowany jest przez łożysko.

Progesteron umożliwia implantację, czyli zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy oraz utrzymanie ciąży. Działa rozkurczowo i hamuje reakcję immunologiczną przeciwko zarodkowi. Stosowany jest zapobiegawczo przy ryzyku poronienia, zatruciu ciążowym, niewydolności ciałka żółtego. Pomaga utrzymać dobrą figurę, gdyż wyrównuje poziom glukozy we krwi. Jest związany z regulacją temperatury ciała w organizmie.

Progesteron jest jednym z kilku hormonów, które odpowiadają za cykl płciowy kobiety , regularność miesiączek i owulacje. Cały układ humoralny organizmu kobiety jest od siebie uzależniony i wszystkie hormony mniej lub bardziej mają wpływ na działanie organizmu. Zaburzenia wydzielania jednego hormonu może mieć wpływ na pozostałe. Układ hormonalny jest tak zorganizowany, że każdy z hormonów ma swojego odpowiednika działającego odwrotnie , lub inne hormony sterują poziom na zasadzie sprzężenia zwrotnego. ( niski poziom hormonu jest stymulowany do zwiększonego wydzielania przez wysoki poziom innego) . Pozwala to utrzymać cały układ w stałej stabilności - tłumaczy ginekolog, Krzysztof Kucharski.

Jak przeprowadza się badanie progesteronu?

Badanie progesteronu wymaga pobrania krwi z żyły łokciowej. W przypadku mężczyzn wymagana jest tylko jedna próbka materiału, zaś u kobiet konieczne jest jego kilkukrotne pobranie na poszczególnych etapach cyklu miesiączkowego.

Za prawidłowy poziom progesteronu u kobiet uważa się wartości:

0,07–1,25 ng/ml – w okresie menopauzy,

0,28–0,72 ng/ml – podczas fazy folikularnej,

0,64–1,63 ng/ml – podczas okresu okołoowulacyjnego,

4,71–18,0 ng/ml – podczas fazy lutealnej.

Brak typowych zmian stężenia progesteronu podczas cyklu miesiączkowego wskazuje na brak owulacji.

Co oznaczają nieprawidłowe wartości progesteronu?

Wysoki progesteron może wskazywać na: niewydolność wątroby, ciążę powikłaną zaśniadem groniastym, torbiele jajników, guzy nadnercza, jajników czy jąder. Jest objawem zespołu nadnerczowo-płciowego i występuje w PCOS (zespół policystycznych jajników). Duże stężenie progesteronu może powodować obrzęki, zatrzymanie wody w organizmie, żylaki i wolniejszy przepływ krwi.

Niski poziom progesteronu świadczyć może o: zaburzeniu funkcji łożyska, zatruciu ciążowym, stanie przedrzucawkowym, ciąży pozamacicznej, niewykształceniu się zawiązka jajnika czy jądra. Niedobór progesteronu może prowadzić do poronień i skutkuje zaburzeniami miesiączkowania (nieregularną i nieprawidłową menstruacją) oraz wywołuje krwawienia śródcykliczne. Prowadzi do niepłodności. Niedobór luteiny może wywoływać problemy z cerą – skóra staje się przesuszona, a włosy nadmiernie wypadają. Niskiemu poziomowi progesteronu towarzyszą wahania poziomu insuliny, w konsekwencji czego pojawiają się problemy z nadmierną masą ciała. Kobiety, które mają za mało tego hormonu, cierpią często na zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Duży spadek progesteronu odnotowuje się podczas klimakterium, kiedy organizm kobiety przygotowuje się na wygaśnięcie funkcji jajników. W tym czasie kobiety zmagają się z wieloma uciążliwymi dolegliwościami, jak m.in. zaburzenia wypróżniania, chwiejność emocjonalna, napięcie nerwowe, obrzęki, kołatanie serca, ból piersi, głowy, ból i dyskomfort w podbrzuszu, zaburzenia cyklu miesiączkowego (miesiączki stają się obfite, długie, nieregularne), uderzenia gorąca, napady zlewnych potów, suchość pochwy i obniżone libido.

Progesteron u mężczyzn

U mężczyzn niewielkie ilości progesteronu powstają w jądrach i nadnerczach. Jego norma wynosi 0,2–1,38 ng/ml. Oznaczany jest głównie w celu diagnostyki wrodzonego przerostu nadnerczy (jest wtedy podwyższony) oraz uszkodzenia przysadki lub podwzgórza (jest wówczas obniżony).

Progesteron a faza lutealna

Podwyższony progesteron obserwuje się po owulacji, kiedy błona śluzowa macicy przygotowuje się do ewentualnego zagnieżdżenia się zarodka. Jeśli to nie nastąpi, ma miejsce gwałtowny spadek poziomu progesteronu, który wywołuje menstruację, czyli kontrolowane złuszczanie się błony śluzowej macicy. Dlatego też większość kobiet przed okresem staje się rozdrażniona i ma zmienne nastroje. Panuje pogląd, że hormon ten to naturalny antydepresant, a jego braki pogarszają samopoczucie.

Normy progesteronu w ciąży

U ciężarnych kobiet progesteron odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ jest odpowiedzialny za zmniejszenie kurczliwości mięśniówki macicy, powstrzymywanie przedwczesnego porodu i przygotowywanie gruczołów sutkowych do produkcji mleka. Fizjologicznie w ciążach mnogich stężenie progesteronu jest wyższe niż w pojedynczych. Normy progesteronu w ciąży na poszczególnych etapach przedstawiają się następująco (+/- 10 ng/ml):

4 tydzień – 21,6 ng/ml,

6 tydzień – 26,2 ng/ml,

8 tydzień – 25,9 ng/ml,

10 tydzień – 30 ng/ml,

12 tydzień – 33,4 ng/ml,

14 tydzień – 39,5 ng/ml,

16 tydzień – 47,8 ng/ml,

18 tydzień – 51,8 ng/ml,

20 tydzień – 55,6 ng/ml,

22 tydzień – 65 ng/ml,

24 tydzień – 72,2 ng/ml,

26 tydzień – 81,6 ng/ml,

28 tydzień – 90,4 ng/ml,

30 tydzień – 104,5 ng/ml,

32 tydzień – 118,2 ng/ml,

34 tydzień – 134,8 ng/ml,

36 tydzień – 152,3 ng/ml,

38 tydzień – 159,4 ng/ml,

40 tydzień – 166,2 ng/ml,

Spadek poziomu progesteronu po porodzie powoduje wahania nastroju, zwane depresją poporodową.

Zobacz film: Czy długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej jest szkodliwe?