Kalcytonina jest hormonem peptydowym (białkowym) wytwarzanym przez komórki C tarczycy. Składa się z 32 aminokwasów. Jest to hormon zwierzęcy o masie cząsteczkowej 3,42 kDa. Wytwarzanie kalcytoniny ma miejsce także w innych częściach organizmu, przez co hormon jest wykrywany także w innych narządach – ośrodkowym układzie płucnym, płucach, przewodzie pokarmowym, wątrobie itd. Kalcytonina wraz z parathormonem i kalcytriolem odgrywa kluczową rolę w gospodarce wapniowo-fosforowej organizmu.
Istota kalcytoniny
Kalcytonina jest hormonem, który wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jest głównie wytwarzany przez komórki C (około pęcherzykowe) tarczycy, jednak poza tym dochodzi do jego produkcji w komórkach C przytarczyc, grasicy oraz w skupiskach położonych wzdłuż dużych naczyń. Charakterystyczne dla kalcytoniny jest także to, że jest wytwarzana poza przysadką mózgową w przeciwieństwie do innych hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny. Kalcytonina jest zależna od stężenia wapnia we krwi, gdyż jego spadek prowadzi w prostej linii do zahamowania wydzielania hormonu.
Przebieg badania i normy kalcytoniny w organizmie
Materiałem do badania kalcytoniny jest surowica krwi. Należy przystąpić do niego na czczo przez co najmniej 8 godzin. Samo badanie polega na jednorazowym pobraniu krwi z żyły łokciowej. Na wyniki oczekuje się przez jeden dzień. Prawidłowe wartości stężenia tego hormonu to poniżej 2,9 pmol/l. U mężczyzn są one nieco wyższe niż u kobiet, szczególnie jeśli kobiety są po menopauzie. U noworodków wartości stężenia kalcytoniny są znacznie wyższe, zmniejszają się wraz z dojrzewaniem.
Zobacz także: Kreatynina – badanie surowicy krwi – normy i interpretacja wyników
Kalcytonina a parathormon
W organizmie jest także wytwarzany antagonista kalcytoniny (hormon o działaniu przeciwstawnym) – jest to parathormon (PTH) powstający w przytarczycach. Kalcytonina i parathormon wspólnie regulują poziom wapnia we krwi - kalcytonina odpowiada za obniżenie stężenia wapnia i zmniejszenie liczby fosforanów, podczas gdy funkcją parathormonu jest podnoszenie poziomu tych związków.
Interpretacja wyników
Badanie poziomu kalcytoniny służy przede wszystkim do rozpoznawania i leczenia raka rdzeniastego tarczycy. Wywodzi się on właśnie z komórek C i produkuje kalcytoninę w ilościach znacznie przekraczających normę. Hormon ten jest bardzo czuły, co sprawia, że staje się markerem nowotworu rdzeniastego, tj. nieprawidłowości w jego obecności i stężeniu mają bezpośredni wpływ na rozwój choroby. Jeżeli dojdzie do usunięcia tarczycy ze względu na nowotwór, należy później obserwować stężenie kalcytoniny. Jeżeli przekroczy ono 10-20 ng/l, świadczy to o niecałkowitym usunięciu nowotworu lub jego wznowieniu w innych miejscach – przerzutach do węzłów chłonnych lub wątroby.
Zobacz także: Badanie fT4 i fT3 – normy hormonów tarczycy i odczytywanie wyników
Podwyższony poziom kalcytoniny może być także oznaką innych chorób i nieprawidłowości, takich jak nienowotworowy rozrost tarczycy, pierwotna nadczynność przytarczyc, niewydolność nerek, zespół Zollingera-Ellisona lub nadmiar witaminy D. Wzrost stężenia tego hormonu jest też jedną ze zmian w organizmie spowodowanych przez drobnokomórkowy nowotwór płuc lub nowotwór piersi. Wynik badania poziomu kalcytoniny jest jednym z wielu rozpatrywanych przy diagnozowaniu choroby, tak więc nie należy wysuwać z niego zbyt daleko idących wniosków.
Kalcytonina łososiowa
Z mięsa łososia pozyskiwana jest kalcytonina łososiowa, która jest następnie ważnym składnikiem leków na choroby związane z gospodarką wapniowo-fosforanową. Ze względu na drobne różnice pomiędzy budową kalcytoniny ludzkiej i łososiowej, dochodzi do produkcji przeciwciał u osób, które zażywają leki zawierające tą drugą. Sam mechanizm działania kalcytoniny łososiowej jest podobny, jednak działa ona na ludzki organizm silniej i dłużej. Poza tym, że znajduje się w składzie leków, kalcytonina może być także wprowadzana do ludzkiego organizmu przez wstrzykiwanie lub wlew dożylny.
Kalcytoninę łososiową podaje się osobom cierpiącym na chorobę Pageta (przewlekłą chorobę układu kostnego). Poza tym hormon pomaga w leczeniu hiperkalcemii (nadmiaru wapnia) w przebiegu nowotworu złośliwego, a także zapobiega utracie masy kostnej, gdy ta znajduje się w nagłym unieruchomieniu.
Nie wszystkie osoby mogą zażywać kalcytoninę w takich samych dawkach ze względu na nadwrażliwość na działanie hormonu. W celu rozpoznania tego schorzenia stosuje się próbę śródskórną (znaną też jako sposób na wykrycie alergii). Jeżeli osoba jest nadwrażliwa, leczenie kalcytoniną należy ograniczyć. Powinno obowiązywać przez jak najkrótszy czas, a także powinno się przyjmować mniejsze dawki leków zawierających hormon.