Nitrogliceryna oraz pochodne są lekami należącymi do grupy nitratów. Są podawane najczęściej w ostrych napadach chorób niedokrwiennych serca, umożliwiają natychmiastowe złagodzenie bólu wieńcowego.

Nitrogliceryna – czym jest?

Jak informują lekarze, nitrogliceryna to organiczny nitrat, należący do grupy azotanów (azotynów). Nitrogliceryna jest estrem kwasu azotowego oraz glicerolu. Odkrył ją włoski chemik Ascanio Sobrero w 1847 r. Choć obecnie lecznicze właściwości nitrogliceryny są znane i wykorzystywane na całym świecie, ten organiczny związek początkowo był stosowany jako składnik żelatyny wybuchowej oraz dynamitu. Nitrogliceryna jest bardzo wrażliwa na uderzenie oraz inne bodźce, ma właściwości rozpuszczalnika organicznego, a w trakcie wybuchu wytwarza tlen, co czyni z niej właśnie materiał wybuchowy.

Nitrogliceryna stosowana w medycynie najczęściej występuje w formie 1% roztworu w etanolu, przez co jej toksyczne i szkodliwe właściwości są zminimalizowane. Zażycie nitrogliceryny powoduje uwalnianie tlenku azotu (w skrócie NO lub EDRF). Sam tlenek azotu jest produkowany w organizmie. Wywołuje zahamowanie agregacji płytek krwi oraz leukocytów, reguluje napięcie pomiędzy naczyniami krwionośnymi, co wpływa również na regulację ciśnienia tętniczego krwi. Tlenek azotu wpływa także na ośrodkowy układ nerwowy (m.in. na pamięć) i obwodowy układ nerwowy (występuje w roli neurotransmitera – działa na przepływ krwi, funkcje endokrynne, motorykę przewodu pokarmowego). Bez tlenku azotu nie jest możliwa erekcja członka oraz wiele procesów immunologicznych.

Tlenek azotu powstały w wyniku podania nitrogliceryny rozpoczyna typowe dla terapii nitrogliceryną procesy biochemiczne w komórkach, które zmniejszają siłę skurczu mięśni gładkich. Tlenek azotu wydzielany po podaniu nitrogliceryny rozszerza w sposób szybki, lecz stosunkowo krótkotrwały naczynia krwionośne (głównie żyły i w mniejszym stopniu tętnice). Nitrogliceryna działa na mięśnie gładkie obecne nie tylko w ścianie naczyń krwionośnych, ale również w oskrzelach, drogach żółciowych, drogach moczowych, żołądku i jelitach.

Zastosowanie nitrogliceryny w medycynie

Najczęściej nitrogliceryna jest podawana w przypadku wystąpienia bólów wieńcowych, czyli dolegliwości bólowych zlokalizowanych w okolicach mostka u osób cierpiących na choroby naczyń wieńcowych. Zazwyczaj ból wieńcowy mija w ciągu kilku minut po podaniu nitrogliceryny. Stosowanie nitrogliceryny pomaga w leczeniu objawów dławicy piersiowej, czyli choroby związanej z dostarczaniem w zbyt małych ilościach tlenu do mięśnia sercowego. Dławica piersiowa jest wynikiem niedokrwienia mięśnia sercowego. Objawia się w postaci bólu w klatce piersiowej, najczęściej spowodowanego sytuacją stresową, wysiłkiem fizycznym, nagłymi zmianami pogody i temperatury powietrza.

Nitrogliceryna na poziomie molekularnym pomaga zniwelować różnice pomiędzy zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen a jego faktycznym poborem do organizmu. Za sprawą wydzielanego po spożyciu nitrogliceryny tlenku azotu zmniejsza się nawracanie krwi żylnej do serca, co wpływa na obniżenie ciśnienia lewej komory serca (dokładnie ciśnienie późnorozkurczowego). Stosowanie nitrogliceryny wpływa na złagodzenie oporu naczyniowego i zmniejszenie ciśnienia tętniczego. Nitrogliceryna jest stosowana u osób z zawałem serca, cierpiących na ciężkie nadciśnienie tętnicze oraz chorych na chorobę niedokrwienną serca. Rzadziej bywa stosowana u osób z obrzękiem płuc.

Najczęściej nitrogliceryna występuje w postaci tabletek i aerozoli podawanych pod język; w niektórych sytuacjach zachodzi konieczność jej wlewu dożylnego. Nitrogliceryna w tabletkach zaczyna działać po 2–3 minutach od spożycia. W przypadku stosowania nitrogliceryny w formie aerozolu działanie występuje szybciej, nawet po minucie. W obu formach nitrogliceryna zachowuje właściwości w organizmie przez mniej więcej 2 godziny. W aptekach można spotkać również maści oraz plastry zawierającą nitroglicerynę. Jak przestrzegają lekarze, jeśli ból wieńcowy po podaniu nitrogliceryny nie mija w ciągu 5 minut, należy jak najszybciej wezwać karetkę pogotowia, ponieważ dolegliwości mogą być początkiem zawału serca.

Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania nitrogliceryny

Niestety, istnieje kilka chorób, których występowanie uniemożliwia stosowanie nitrogliceryny. Przeciwwskazaniami do jej zażywania są m.in.: jaskra z zamykającym się kątem przesączania, kardiomiopatia przerostowa (ze zwężeniem drogi przepływu), zwężenie zastawki aortalnej, tamponada serca, zaciskające zapalenie osierdzia, niedociśnienie (z powodu zmniejszenia ciśnienia tętniczego) oraz uczulenie na nitroglicerynę.

Stosowanie nitrogliceryny może przynieść działania niepożądane: zaczerwienienie twarzy (rozszerzenie naczyń krwionośnych twarzy), zawroty oraz ból głowy (rozszerzenie naczyń krwionośnych wewnątrzczaszkowych), omdlenia (spadek ciśnienia tętniczego).