Nietrzymanie stolca jest stanem, kiedy chory nie jest wstanie powstrzymać wydostawania się stolca z odbytu. W warunkach fizjologicznych zwieracze odbytu temu zapobiegają. Są to dwa okrężne mięśnie kontrolujące oddawanie stolca. Zwieracz wewnętrzny, w odróżnieniu do zwieracza zewnętrznego, jest niezależny od woli człowieka.

Czym jest nietrzymanie stolca?

Nietrzymanie stolca to bardzo ciężka przypadłość mogąca dotyczyć zarówno kobiet jak i mężczyzn, z czego w przeszło 50% występuje w wieku podeszłym. Nietrzymanie stolca u osób starszych to jeden z głównych powodów, dla których trafiają oni do domów opieki. Nietrzymanie stolca zdecydowanie pogarsza jakość i komfort życia człowieka. Definicja tej przypadłości charakteryzuje ją jako nawracające incydenty nietrzymania stolca, które trwają co najmniej przez miesiąc u osoby po 4 roku życia. Nietrzymanie stolca u dzieci najmłodszych jest normalne. Większość dzieci zostaje odpieluchowana około 2 roku życia, jednak za granicę wiekową definicji nietrzymania stolca uznaje się ukończony 4 rok życia.

Polecamy: Żółty stolec u dorosłego i dziecka – przyczyny, żółty stolec a trzustka 

Nietrzymanie stolca – przyczyny

Komponent mięśniowy wchodzący w skład układu zwieraczy obejmuje zwieracz wewnętrzny i zewnętrzny oraz mięsień łonowo-odbytniczy. Ten ostatni otacza kanał odbytu jak pętla. Pociąga odbyt ku spojeniu łonowemu, a tym samym końcowy odcinek odbytnicy tworzy zagięcie pod kątem ostrym. Kiedy człowiek chce oddać stolec, mięsień ten ulega rozluźnieniu, dzięki czemu kąt ulega rozwarciu i masa kałowa może swobodnie przesunąć się na zewnątrz. Ponadto kontrola wydalania stolca zależy od funkcji wewnętrznego i zewnętrznego zwieracza odbytu, które poprzez skurcz są odpowiedzialne za utrzymanie stolca.

Przyczyny nietrzymania stolca mogą mieć różny charakter. Mogą to być zaburzenia w zakresie odbytu, odbytnicy, koordynacji pracy zwieraczy. Przyczyny nietrzymania stolca dzieli się zasadniczo na dwie grupy. Do pierwszej należą zaburzenia wrodzone. Do drugiej – choroby nabyte. Pierwsza grupa jest bardzo rzadko spotykana. Obejmuje ona schorzenia, a właściwie wady wrodzone rdzenia kręgowego, a także malformacje okolicy anorektalnej. Druga grupa, czyli nabyte przyczyny nietrzymania stolca, to np. nietrzymanie stolca po porodzie, kiedy to urazy okołoporodowe jak pęknięcie krocza mogą uszkodzić zewnętrzny zwieracz odbytu. W czasie porodu może również dojść do ucisku na nerwy sromowe czy ich niedokrwienia – skutkuje to dysfunkcją zwieracza zewnętrznego odbytu. Nabyte uszkodzenia odbytu i odbytnicy to także chirurgiczne powikłania jak w przypadku usuwania guzków krwawniczych czy po operacji przetok. Przyczyną nietrzymania stolca może być również zapalenie odbytnicy, wypadanie odbytnicy, a także po prostu nasilona biegunka. W jej przebiegu bardzo często dochodzi do nietrzymania stolca, szczególnie jeśli jest to biegunka infekcyjna. Niektóre leki, szczególnie te podawane w formie czopków czy lewatywy, również wpływają na brak kontroli nad oddawaniem stolca.

Polecamy: Szczelina odbytu - co warto wiedzieć?

Zobacz film i sprawdź jak jest zbudowany układ pokarmowy: 

Nietrzymanie stolca – czy jest możliwe leczenie?

Bardzo ważnym elementem nietrzymania stolca jest właściwa dieta bogata w błonnik, unikanie cukrów prostych, regularne spożywanie posiłków, co z kolei przekłada się na regularny rytm wypróżnień. W większości konieczne jest jednak leczenie. Pierwszą metodą jest plastyczna rekonstrukcja zwieraczy. Zabieg ten wykonuje się, gdy ubytek nie przekracza 30% obwodu, a unerwienie zwieraczy jest zachowane. W przypadku okołoporodowego uszkodzenia zwieraczy, leczenie powinno zostać wdrożone do 12 godzin po uszkodzeniu. Zdarza się, że rekonstrukcja zwieraczy jest konieczna po różnych praktykach seksualnych, gwałcie czy urazie. W najgorszych przypadkach zwieracze są całkowicie niewydolne. Wtedy też konieczne jest zastąpienie niewydolnych zwieraczy innym mięśniem. Można w tym celu wykorzystać np. mięsień smukły uda czy mięsień pośladka. Są to bardzo skomplikowane zabiegi i trudno o znalezienie ośrodka, który by się tym zajmował. Zabieg wykonywany jest w całkowitym znieczuleniu i wymaga długotrwałej rehabilitacji. Nie zawsze efekt udaje się uzyskać pojedynczym zabiegiem. Alternatywne zabiegi to również:

• hydrauliczna proteza zwieracza jelitowego – z zastosowaniem sztucznych, silikonowych zastawek mających służyć jako sztuczne zwieracze,
  
• implantacja mikrosfer i mikrobalonów – polega na wszczepieniu pod błonę śluzowa odbytu mikrobalonów bądź zwiększenie objętości tkanki przez tzw. mikrosfery,
  
• transsakralna elektrostymulacja korzeni nerwowych – wszczepienie pod skórę odpowiednich stymulatorów,