Białe ciałka krwi wypełniają bardzo ważną rolę w organizmie człowieka. Ich podstawowym zadaniem jest walka z czynnikami chorobotwórczymi. Neutrofile, czyli granulocyty obojętnochłonne, jako pierwsze reagują na zakażenia bakteriami i innymi patogenami. Podobnie jak inne leukocyty, są wytwarzane w szpiku kostnym z komórek macierzystych. Ich niedobór jest w każdym wypadku bardzo niebezpieczny i wiąże się z koniecznością konsultacji z lekarzem.

Neutropenia – czym jest?

Neutrofile to najliczniejsza grupa białych krwinek (stanowią ok. 65% ogółu leukocytów). Ich najważniejszą funkcją jest fagocytoza, czyli zdolność do pochłaniania bakterii i obumarłych tkanek. Mają również specjalne receptory, które pozwalają błyskawicznie ustalić ognisko chorobowe. Spadek ich liczby naraża organizm na różnego typu infekcje, zwłaszcza zakażenia bakteryjne i grzybicze. W przebiegu neutropenii każda infekcja może być niebezpieczna dla zdrowia i życia chorego.

Diagnostyka neutropenii

Neutropenię diagnozuje się w morfologii krwi z rozmazem. Ocena elementów krwi pod mikroskopem pozwala na określenie ich ilości oraz prawidłowości budowy. Liczbę neutrofilów określa się poprzez wskazanie liczby krwinek oraz ich procentowy udział w ogóle krwi. Norma jest zależna od konkretnego laboratorium diagnostycznego, w każdym wypadku należy więc zaznajomić się z podanymi wartościami referencyjnymi. Zwykle wynosi 1,8–8 tys./µl (mikrolitr), czyli 40–70%, z czego 3–5% powinno przypadać na młode formy neutrofili – neutrofile pałeczkowate.

Szczególnym zagrożeniem dla życia chorego jest ciężka postać neutropenii – agranulocytoza. W czasie choroby poziom neutrofilów spada poniżej 500 krwinek w mikrolitrze. Tak niska liczba granulocytów może prowadzić do posocznicy. Obok przyczyn wrodzonych, częstym źródłem agranulocytozy jest także przyjmowanie niektórych leków.

Neutropenia: przyczyny

Neutropenia może mieć charakter wrodzony lub nabyty, jednak ten pierwszy obserwuje się zdecydowanie rzadziej. Pierwszy rodzaj występuje w przebiegu wrodzonego zespołu Kostmanna (nazywanego również ciężką wrodzoną neutropenią) – chorobę odnotowuje się u jednej na 100 000 osób, a powracające objawy pozwalają na wykrycie neutropenii u dzieci, a nawet u niemowląt. Niepokoić powinny częste infekcje, zapalenia płuc, zmiany skórne, infekcje grzybicze, zapalenia śluzówki jamy ustnej, owrzodzenia odbytu oraz zaburzenia neurologiczne. Wrodzoną postać neutropenii obserwuje się również w zespole Shwachmana-Diamonda (wrodzonej lipomatozie trzustki) oraz w przypadku neutropenii cyklicznej, która pojawia się co ok. 21 dni. Poziom neutrofilów spada wtedy do bardzo niskich wartości (poniżej 200 krwinek w mikrolitrze), jednak po pewnym czasie samoczynnie się stabilizuje.

Większość przypadków neutropenii ma charakter nabyty i wynika z zaburzeń wytwarzania neutrofilów w szpiku kostnym, niszczenia tej grupy leukocytów lub przesunięcia ich do puli marginalnej, która nie bierze udziału w ochronie organizmu. Za wystąpienie objawów odpowiadają m.in.:

• choroby szpiku kostnego (np. białaczka, inne nowotwory)
  
• niedokrwistość aplastyczna
  
• niedobór witaminy B12
  
• niedobór kwasu foliowego
  
• infekcje wirusowe i niektóre infekcje bakteryjne (grypa, różyczka, wirus HIV, ospa wietrzna)
  
• zespół mielodysplastyczny (mielodysplazja szpiku)
  
• napromieniowanie
  
• przyjmowanie niektórych leków, w tym leków przeciwpadaczkowych, przeciwtarczycowych, antybiotyków, cytostatyków.
  

Wystąpienie neutropenii może być również związane z chorobami autoimmunologicznymi oraz powiększeniem śledziony, która odpowiada za niszczenie zbędnych składników krwi. Można ją zaobserwować po dializach, a nawet w przypadku odczuwania silnego stresu. Bardzo często odnotowywana jest także neutropenia po chemioterapii.

Neutropenia: objawy

Podstawowym objawem neutropenii jest zwiększona podatność chorego na różnego typu infekcje i zakażenia. Często obserwuje się je w obrębie górnych dróg oddechowych oraz jamy ustnej, choroby mogą nie poddawać się leczeniu. Ryzyko ich wystąpienia jest zależne od poziomu neutrofilów w organizmie. Każdy przypadek neutropenii powinien być skrupulatnie obserwowany, a jeżeli obserwuje się znaczne obniżenia liczby leukocytów chory musi być odizolowany od potencjalnych czynników chorobotwórczych.

Gorączka neutropeniczna

W przypadku znacznego obniżenia neutrofilów (wartości poniżej 500/µl), czasami obserwuje się podwyższenie temperatury ciała powyżej 38,3°C – dolegliwość tę nazywa się gorączką neutropeniczną. Nie tylko wpływa ona na pogorszenie stanu chorego. W przypadku neutropenii po chemioterapii zmniejsza także jej skuteczność. Po wystąpieniu objawów gorączki konieczne jest niezwłoczne wprowadzenie odpowiedniego leczenia, w przeciwnym wypadku może być ona zagrożeniem dla życia chorego.