Porażenie nerwu trójdzielnego może wystąpić jednorazowo, powodując asymetrię twarzy i zaburzenia czucia, może też mieć charakter napadowy – nawracać w postaci ataków neuralgii lub neuropatii. Przechodzeniu impulsu przez uciskany nerw towarzyszy bardzo silny ból.

Nerw trójdzielny – anatomia

Nerw trójdzielny jest największym z nerwów czaszkowych. Składa się z włókien czuciowych i ruchowych – pierwsze łączą się z jądrami czuciowymi pnia mózgu, a drugie z nerwem żuchwowym. Włókna te tworzą zwój trójdzielny (Gassera), który odpowiada za odbieranie wrażeń zmysłowych, funkcjonowanie gruczołów, mimikę twarzy oraz unerwienie:

• spojówki, rogówki, powieki górnej, zatoki czołowej i skóry czoła (gałąź V1),
  
• oczodołu, mięśni policzków, szczęk i dziąseł, gardła, podniebienia twardego i jamy nosowej (gałąź V2),
  
• opony twardej mózgu, mięśnia skroniowego i żwacza, skóry i błony śluzowej policzka, mięśni szyi, języka, wargi dolnej, małżowiny usznej, ślinianek i zębów (gałąź V3)

Uszkodzenie nerwu trójdzielnego i zapalenie mięśnia trójdzielnego, czyli skąd się biorą nerwobóle?

Do porażenia nerwu trójdzielnego może dojść z wielu przyczyn (np. półpaśca usznego i ucisku naczynia po ekstrakcji zęba), które powodują podrażnienie receptorów i powstanie stanu zapalnego. Początkiem dokuczliwej przypadłości może stać się też nieprawidłowe usunięcie zęba (naruszenie którejś z gałęzi nerwu trójdzielnego). Ponadto przyczyną nerwobóli bywa uszkodzenie mechaniczne nerwu lub jego części (np. w wypadku). Kiedy podłoże choroby jest znane, można mówić o neuropatii nerwu trójdzielnego. 

Nerw trójdzielny – objawy stanu zapalnego i uszkodzenia

Objawy zapalenia nerwu trójdzielnego, zwanego także rwą twarzową, ujawniają się zwykle po jednej stronie twarzy. Dolegliwości występują po tej samej stronie, co uciskany odcinek nerwu, i mogą być odczuwalne nawet na całej lewej lub prawej połowie twarzy. Dysfunkcja nerwu trójdzielnego wiąże się z bardzo krótkim (trwającym od 2 sekund do 2 minut), przeszywającym bólem o charakterze nawrotowym. Pojawia się on od kilku razy w ciągu miesiąca nawet do kilkunastu razu w ciągu dnia. 

Napady mogą być bezpośrednim następstwem dotknięcia części twarzy, umycia jej zimną bądź zbyt ciepłą wodą, żucia pokarmów, szczotkowania zębów lub nawet silnego podmuchu wiatru. Atakom towarzyszą często: ślinotok, wydzielina z nosa, łzawienie oczu, nagły skurcz mięśni twarzy, zaczerwienienie skóry. Podobne napady mogą być związane z innymi chorobami, np. zapaleniem miazgi, klasterowym bólem głowy czy depresją maskowaną. O neuralgii, czy też neuropatii, świadczą: ciągłe odsłanianie zębów, opadanie kącików ust, zniesienie odruchu rogówkowego (niewrażliwość na dotykanie gałki ocznej), asymetria twarzy, trudności z rozpoznawaniem smaków (zaburzenia czucia w języku), utrata zdolności mrugania.

Leczenie neuralgii nerwu trójdzielnego – operacja czy farmakologia?

Neuralgię nerwu trójdzielnego diagnozuje neurolog na podstawie wyników badań okulistycznych, stomatologicznych i laryngologicznych (może też zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego głowy). Lekarz ustala miejsce, w którym doszło do uszkodzenia nerwu przez sprawdzanie czucia (uciskanie tzw. punktów spustowych znajdujących się na twarzy). W niektórych przypadkach neuralgia trójdzielna ustępuje samoistnie, ale zazwyczaj konieczne jest podjęcie leczenia (karbamazepiną, kwasem walproinowy, fenytoiną czy klonazepamem). 

Można osiągnąć dzięki zabiegom przezskórnym (operacyjnym lub nie), których celem jest całkowite przerwanie nerwu w miejscu ucisku (liczy się tutaj precyzja, by nieodwracalne skutki uboczne w postaci zaniku czucia ograniczyć do minimum). Przezskórnie leczenie porażenia nerwu trójdzielnego umożliwiają m.in.: termokoagulacja (wprowadzenie narzędzia w kształcie igły nagrzanego do temperatury 70°C), mikrodekompresja naczyniowa (odsunięcie nerwu od uciskającego go naczynia przez mały otwór w czaszce), mikrokopresja balonem (nadmuchiwanie zwoju trójdzielnego), radiochirurgia nożem gamma (przerywanie nerwu za pomocą promieniowania), gliceroliza (blokada nerwu trójdzielnego przez wstrzyknięcie glicerolu), termolezja nerwu trójdzielnego (wyłączenie receptorów pod wpływem działania prądu o małej częstotliwości).

Zapalenie nerwu trójdzielnego – leczenie domowymi sposobami

Przy zapaleniu nerwu trójdzielnego pomaga tylko specjalistyczne leczenie prowadzone przez neurologa. Rehabilitacja, masaże, okłady borowinowe i naświetlanie lampą rozgrzewającą rozluźniają mięśnie twarzy, ale nie prowadzą do pozbycia się dolegliwości.