Objawy sarkoidozy zależą od umiejscowienia zmian, typowo w postaci płucnej pojawia się duszność, osłabienie oraz kaszel. Dolegliwości zwykle ustępują samoistnie, a leczenie wdraża się w przypadku wysokiego ryzyka powikłań.

Typowe objawy sarkoidozy

Sarkoidoza jest uogólnioną chorobą, dotyczącą różnych narządów i układów, przebiegającą z wytworzeniem guzków – ziarniniaków. Najczęściej manifestuje się powiększeniem węzłów chłonnych wnęk płuc oraz pojawieniem się zmian miąższowych w płucach, co uwidacznia się przypadkowo podczas rutynowego badania rentgenowskiego klatki piersiowej (RTG).

Choroba rozpoczyna się najczęściej u młodych dorosłych i zwykle przebiega bez dolegliwości odczuwanych przez pacjenta, choć początek może być ostry, z gorączką, bólem stawów, rumieniem guzowatym oraz powiększeniem węzłów chłonnych wnęk, co nosi nazwę zespołu Löfgrena. Objawy sarkoidozy płucnej mogą obejmować duszność, kaszel oraz dyskomfort w klatce piersiowej – bolesny ucisk za mostkiem.

W trakcie trwania choroby dochodzi zwykle do powiększenia węzłów chłonnych różnych okolic ciała, co można zanotować jako ruchome, bolesne guzki w obrębie szyi, pachwin czy też pach. Dodatkowo obserwuje się zwiększenie rozmiarów wątroby oraz śledziony. Do typowego obrazu choroby dołączać się mogą przewlekłe zmęczenie, osłabienie, utrata masy ciała.

Każdy przypadek podejrzenia choroby powinien skłonić do wizyty u lekarza i potwierdzenia rozpoznania, a w razie konieczności – podjęcia leczenia. Ostry początek choroby rokuje dobrze, większość przypadków sarkoidozy ulega samoistnej remisji w przeciągu 2 lat od pojawienia się pierwszych zmian. Zgon występuje tylko u 1-5% chorych i jest wynikiem niewydolności oddechowej, zmian w sercu lub układzie nerwowym. Pacjenci podlegają okresowym kontrolom w celu zapobiegania groźnym dla zdrowia powikłaniom.

Objawy neurologiczne sarkoidozy

Szczególnie niebezpieczną manifestacją choroby jest zajęcie ośrodkowego układu nerwowego. Objawy neurosarkoidozy występują jedynie u 15% pacjentów i mogą budzić duży niepokój. Najczęściej zajęte są nerwy czaszkowe – przede wszystkim twarzowy, co widoczne jest pod postacią porażenia mięśni twarzy oraz zaburzeń mimiki, rzadziej wzrokowy, co może doprowadzić nawet do ślepoty. W wyniku mogącej powstać mikroneuropatii małych włókien pacjent może odczuwać silny ból. Rzadziej obserwuje się zapalenie opon mózgowych oraz zajęcie rdzenia kręgowego.

Objawy skórne sarkoidozy

Inną, dość często spotykaną, manifestacją choroby ziarniniakowej jest sarkoidoza skórna – dotyczy ona 25% chorych. Objawy są różnorodne i obejmują:

• rumień guzowaty; zmiany lokalizują się zwykle na wyprostnej części podudzi, nad stawami skokowymi lub nadgarstkowymi i ustępują samoistnie w przeciągu kilku tygodni;

• toczeń odmrozinowy, charakterystyczny dla sarkoidozy przewlekłej – obecność twardych nacieków oraz przebarwień w obrębie nosa, warg, policzków, uszu;

• wysypka grudkowa lub plamisto-grudkowa;

• guzki podskórne;

• owrzodzenia;

• zmiany typu rybiej łuski.

Objawy sarkoidozy ze strony innych narządów i układów

Choroba może rozwinąć się w obrębie układu krążeniowego. Objawy sarkoidozy serca dotyczą średnio 5% chorych, a związane z nimi zaburzenia rytmu, niewydolność mięśnia sercowego manifestują się niekiedy po raz pierwszy i ostatni w postaci nagłego zgonu. W celu wykluczenia choroby w tym narządzie wykonuje się rezonans magnetyczny.

Objawy oczne sarkoidozy wynikają z pojawienia się zmian w obrębie narządu wzroku. Dolegliwości, które odczuwa osoba chora, to przede wszystkim ból, zaczerwienienie oka, niekiedy zaburzenia wzroku. W przypadku zajęcia gruczołów łzowych oraz spojówki charakterystyczne jest powstanie zespołu suchego oka z uczuciem obecności niedającego się wyjąć z oka piasku.

Zespół Heerfordta to szczególna postać sarkoidozy. Przebiega on z bolesnym powiększeniem ślinianek przyusznych, obrzękiem oraz zajęciem nerwu twarzowego oraz błony naczyniowej oka.

W wyniku zwiększonego poziomu wapnia we krwi oraz moczu w trakcie trwania choroby może dojść do wtórnego uszkodzenia nerek.

Objawy sarkoidozy – jakie badania należy wykonać?

Rozpoznanie sarkoidozy ustala się na podstawie obrazu klinicznego oraz badań radiologicznych, w których stwierdzi się zajęcie co najmniej dwóch obszarów ciała. Ostateczna diagnoza możliwa jest do ustalenia po obejrzeniu pod mikroskopem materiału pobranego w trakcie biopsji zmian zapalnych. W niektórych przypadkach wykonuje się mediastinoskopię lub biopsję chirurgiczną płuca.

Sarkoidozę różnicuje się z innymi, groźniejszymi w skutkach chorobami, takimi jak nowotwory, toczeń, gruźlica i w tym celu wykonuje się szereg badań dodatkowych, pozwalających na wykluczenie tych patologii.

Zobacz wideo:

Bibliografia:

1. Kempisty A., Sarkoidoza, „Postępy Nauk Medycznych” 2011, t. XXIV, nr 4.

2. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Kraków 2018.