Radiologia jest jedną z dziedzin medycyny, a tym samym odrębną specjalizacją lekarską, która zajmuje się obrazowaniem struktur ciała człowieka przy wykorzystaniu promieniowania rentgenowskiego, pola magnetycznego bądź ultradźwięków. Specjalista radiologii, czyli radiolog, musi zinterpretować odpowiednio wynik, tworząc dokładny opis zdjęcia i jeśli to możliwe, stawia diagnozę. Poza standardową radiologią, czyli obrazowaniem, rozwija się radiologia interwencyjna (zabiegowa/inwazyjna). Łączy ona możliwości obrazowania struktur anatomicznych z jednoczesnym przeprowadzeniem zabiegu leczniczego. Diagnostyka większości chorób bazuje właśnie na radiologii i badaniach obrazowych, które stanowią uzupełnienie bądź rozstrzygnięcie stawianej diagnozy.

Początki radiologii w Polsce

Pierwszą wiadomość o epokowym odkryciu Konrada Wilhelma Roentgena podano do wiadomości publicznej w 1896 r. w Krakowie. Określono wtedy wstępnie sposób, w jaki uzyskuje się promieniowanie X, a także wykorzystanie tego promieniowania. Wkrótce w Polsce podjęto liczne eksperymenty z użyciem promieniowania X. Pierwszy polski artykuł naukowy z dziedziny radiologii został opublikowany 22 lutego 1896 r. przez profesora Alfreda Obalińskiego, chirurga. Profesor opisał w nim pierwsze badanie pacjenta przeprowadzone w Krakowie przez profesora Karola Olszewskiego. W tym samym roku, na przełomie stycznia i lutego, tworzono pierwsze pracownie rentgena w Polsce. W Krakowie pierwsza radiologiczna pracownia powstała tuż przy Klinice Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej kierownikiem został Walery Jaworski, który był najlepszym gastrologiem i odkrywcą powszechnej bakterii o nazwie Helicobacter pylori. W. Jaworski zaczął stosować rentgen w diagnostyce chorób wewnętrznych, a tym samym wniósł ogromny wkład w rozwój radiologii. Przeprowadził m.in. pierwsze badanie żołądka z użyciem kontrastu – dwutlenku węgla. W 1900 r. w Krakowie wydano pierwszy podręcznik pt. „Promienie Roentgena i ich zastosowanie do celów rozpoznawczych i leczniczych”.

Radiologia zabiegowa – inwazyjna

Radiologia zabiegowa w dzisiejszych czasach rozwija się najszybciej ze wszystkich dyscyplin zabiegowych. Jej doskonalenie uwarunkowane jest coraz to większym postępem w zakresie obrazowania poprzez rozwój urządzeń diagnostycznych pozwalających na przezskórne wykonywanie małoinwazyjnych zabiegów leczniczych. Jednym z typów zabiegów wchodzących w zakres radiologii inwazyjnej są zabiegi przeznaczyniowe, wykonywane m.in. metodą embolizacji. Jest ona wykorzystywana w terapii tętniaków, przetok naczyniowych, naczyniaków oraz uszkodzeń naczyń, a także w chorobach nowotworowych.

Prężnie rozwijają się również angioplastyka i protezowanie wewnątrznaczyniowe, które umożliwiają leczenie niedrożności i zwężeń naczyń krwionośnych, ale również znajdują zastosowanie w leczeniu tętniaków. W praktyce klinicznej wykorzystywane są także filtry zakładane przeznaczyniowo do żyły głównej. Kolejne typy zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej to farmakoterapia celowana. Przeznaczyniowo doprowadza się lek bezpośrednio do naczynia, np. zaopatrującego guz nowotworowy.

Inne zabiegi z zakresu radiologii inwazyjnej to np. drenaże przezskórne ropni, krwiaków i torbieli. Są to tylko nieliczne przykłady wykorzystania radiologii inwazyjnej w leczeniu. Należy pamiętać, że radiologia zabiegowa może być uzupełnieniem leczenia chirurgicznego, przygotowaniem do większego zabiegu, ale przede wszystkim może stanowić sama w sobie formę doskonałej terapii dającej rewelacyjne efekty lecznicze.

Metody obrazowania w radiologii

W dzisiejszych czasach radiologia dysponuje szeroką gamą badań pozwalających uwidocznić praktycznie wszystko. Każde badanie ma wady, zalety, ograniczenia i określone zastosowanie. Przykłady badań to:

• zdjęcie rentgenowskie (RTG) – technika wykorzystująca promieniowanie Roentgena. Zdjęcia RTG najczęściej wykonywane są w ortopedii, ponieważ pozwalają zobrazować układ kostny człowieka. Rentgen jest wykorzystywany również w wielu badaniach czynnościowych układu pokarmowego i moczowego;

• tomografia komputerowa bazuje również na promieniowaniu rentgenowskim, jednak w przeciwieństwie do standardowego zdjęcia RTG jest ruchoma i porusza się wokół pacjenta. Jest to dużo dokładniejsze badanie, bardzo powszechnie wykorzystywane w diagnostyce różnych stanów;

• ultrasonografia (USG) jest badaniem wykorzystującym fale ultradźwiękowe. Pozwala w bardzo prosty, szybki i nieszkodliwy sposób ocenić wiele struktur. Czasami jednak badanie uzależnione jest od przygotowania pacjenta i jego warunków anatomicznych.

U otyłych pacjentów badanie jamy brzusznej za pomocą USG jest trudne. W badaniu tarczycy podczas USG można zdiagnozować bardzo poważne zmiany. Ponadto do użycia klinicznego wprowadzono również USG Dopplera, co pozwala na uwidocznienie zmian;

• angiografia jest badaniem diagnostycznym związanym z obrazowaniem naczyń krwionośnych. Szczególnie wykorzystywana jest w diagnostyce chorób serca. Badanie polega na podaniu środka cieniującego do naczynia, a następnie wykonaniu zdjęć rentgenowskich;

• rezonans magnetyczny jest obecnie powszechnie wykorzystywany. Stanowi uzupełnienie wątpliwych obrazów lub typową diagnostykę chorób.

Jak działa układ kostny? Dowiesz się tego z naszego filmu